در این قسمت، اهداف و انتظارات عملکردی مبحث الزامات عمومی ساختمان، بر پایه اهداف بیان شده در بند ۴-۱-۱، به صورت کیفی بیان میشود. الزامات کمی و مقررات ساختمانی برای دستیابی به این اهداف عملکردی در قسمتهای مربوط ارائه میشوند.
۴-۴-۱-۱ کارکرد مناسب و پایدار
مشخصات کالبدی ساختمان و فضاهای آن باید در تناسب با نوع و نحوه بهره برداری از آنها تعیین شود. به این منظور، انتظارات زیر باید از دیدگاه این مبحث، در طراحی و ساخت ساختمان برآورده شوند:
آ- رعایت حداقل ابعاد مناسب برای هر فضا برحسب نوع فعالیت و استفاده از آن،
ب- تامین تعداد لازم و کافی از فضاهای اصلی و جانبی بر اساس برآورد تعداد و ترکیب جمعیت استفاده کننده و نیازهای آنها،
پ- امکان دسترسی مناسب و ایمن به ساختمان و بهره برداری از قسمتهای مختلف آن برای همه استفاده کنندگانی که در نظر گرفته شده است،
ت- تامین امنیت افراد یا گروه های استفاده کننده، در طراحی، استقرار و همجواری ساختمانها، فضاها و اجزا و عناصر آنها،
ث- تامین تجهیزات و سایر ویژگیهای لازم کالبدی ساختمان بر اساس نوع و نحوه بهره برداری از آن.
۴-۴-۱-۲ بهداشت و سلامت
نباید در دوره ساخت، بهره برداری یا تخریب بنا، بهداشت و سلامتی مردم تهدید شود و باید در این دوره ها از آلودگی و به خطر افتادن منابع و چرخه حیات پیشگیری گردد. بنابراین لازم است انتظارات زیر برآورده شوند:
آ- برخورداری ساختمان از نورگیری و تهویه مناسب،
ب- نفوذ نکردن رطوبت مزاحم به داخل ساختمان یا فضاها و اجزاء آن،
پ- وجود نداشتن خطراتی مانند متصاعد شدن گازهای سمی، ذرات یا گازها و تابشهای خطرناک بر اثر استفاده از مصالح یا جزئیات نامناسب در ساختمان یا مکانیابی نادرست آن،
ت- آلوده نشدن آب یا خاک به وسیله ضایعات ساختمانی و فاضلاب.
ث- حفظ سطح نوفه یا سروصدای ناخواسته دریافتی توسط مردم در حدی که از تهدید سلامتی آنها پیش گیری شده و امکان کار و فعالیت، استراحت و خواب مناسب برای آنها فراهم باشد.
نباید در دوره ساخت، بهره برداری یا تخریب بنا، بهداشت و سلامتی مردم تهدید شود و باید در این دوره ها از آلودگی و به خطر افتادن منابع و چرخه حیات پیشگیری گردد. بنابراین لازم است انتظارات زیر برآورده شوند:
آ- برخورداری ساختمان از نورگیری و تهویه مناسب،
ب- نفوذ نکردن رطوبت مزاحم به داخل ساختمان یا فضاها و اجزاء آن،
پ- وجود نداشتن خطراتی مانند متصاعد شدن گازهای سمی، ذرات یا گازها و تابشهای خطرناک بر اثر استفاده از مصالح یا جزئیات نامناسب در ساختمان یا مکانیابی نادرست آن،
ت- آلوده نشدن آب یا خاک به وسیله ضایعات ساختمانی و فاضلاب.
ث- حفظ سطح نوفه یا سروصدای ناخواسته دریافتی توسط مردم در حدی که از تهدید سلامتی آنها پیش گیری شده و امکان کار و فعالیت، استراحت و خواب مناسب برای آنها فراهم باشد.
۴-۴-۱-۳ ایمنی در حین بهره برداری
ساختمان، تجهیزات و اجزاء و عناصر آن باید به صورتی طراحی و ساخته شوند که در دوران ساخت یا بهره برداری، ایمنی ساکنان یا استفاده کنندگان و سایر افراد تامین شود. لذا باید شرایط زیر فراهم باشد:
آ- هیچگونه احتمال خطر بر اثر حوادثی مانند لیز خوردن، سقوط افراد یا اشیاء، برخورد، برق گرفتگی و آتش سوزی یا انفجار رخ ندهد.
ب- امکان ایجادحریق یا توسعه آتش و دود در انطباق با مبحث سوم مقررات ملّی ساختمان به حداقل تقلیل یابد و در صورت بروز آتشسوزی، اطفاء آن و نجات ساکنین مطابق مبحث یاد شده امکانپذیر باشد.
پ- امکان استتار، فرار، نجات یا پناه گرفتن در شرایط بروز سوانح یا جنگ، در انطباق با مبحث بیست و یکم مقررات ملّی ساختمان، برای افراد فراهم باشد.
۴-۴-۱-۴ حفظ انرژی
لازم است با رعایت تمهیداتی در طراحی و ساخت بنا، با در نظرگرفتن شرایط اقلیمی، محلی و اقتصادی، مقدار انرژی مصرفی در بهره برداری از ساختمان و تاسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع،در انطباق با مبحث نوزدهم مقررات ملّی ساختمان، تا حد امکان پایین نگاه داشته شود.
۴-۴-۱-۵ حفاظت از ارزشهای اسلامی- ایرانی
به منظور دستیابی به هویتی منسجم در ساختمانها و محیط زندگی بر پایه ارزشهای اسلامی-ایرانی، بناها باید با تمهیدات لازم در راستای پاسداری از این ارزشها طراحی و ساخته شوند و زمینهای برای تناقض با آنها در ساختمانها و محیط فراهم نگردد.
در این راستا، ضروریست که اصول ریشه دار معماری اسلامی- ایرانی از جمله موارد زیر در طراحی و ساخت بناها مورد توجه جدی قرار گیرند:
“- خودبسندگی و بوم آورد بودن” مصالح و فن آوری،
“- پرهیز از بیهودگی” به معنای دوری از افزوده های غیرضروری،
“- مردم واری” که رعایت مقیاسهای انسانی به شکل مطلوب و بر اساس رفع نیازهای او است،
” – درونگرایی” که به مفهوم حفظ حریمه است و بیش از اصول دیگر تأثیرات مذهب را نمایان میکند،
-“نیارش” که در طراحی ساختار اصلی بناها، به معنای رعایت چارچوب معین ترسیمی و هندسی سازه و عناصر اصلی نگهدارنده بنا است،
-“پیمون” به مفهوم پیروی از نظام ابعادی معین که به نحوی تولید انبوه و حرفه ای را ممکن میسازد،
این اصول سرمنشا ضوابطی بودند که به منظور تعیین و حفظ تناسب بین اجزای بنا در گذشته رعایت میشد و لازم است در دوران معاصر نیز، علاوه بر دستیابی به سایر اهداف و انتظارات تعیین شده در این قسمت، بازتاب عینی آن ها به صورت انتظارات زیر، از دیدگاه این مبحث مدنظر قرارگیرند:
آ- تامین امنیت معنوی انسانها با رعایت حریمهای لازم کار و زندگی و جلوگیری از تداخل قلمروهای خصوصی و عمومی در طرح و اجرای ساختمانها.
ب- هماهنگی با ارزشهای دینی و معنوی جامعه و سایر ارزشهای نهفته در محیط طبیعی و مصنوعی، در تعیین شیوه استقرار و جهت گیری فضاها و ساختمان ها و همچنین در طراحی حجم، ارتفاع و نمای بناها.
پ- در نظر گرفتن شان و منزلت انسانها در طراحی و ساخت ساختمانها، به صورتی که علاوه بر کفایت امکانات ساختمانی برای تامین ایمنی، بهداشت و سلامت لازم، هیچ فردی برای فعالیت و زندگی مستقل در آنها، به کمک جسمی دیگران نیاز نداشته باشد.
ت- رعایت عدالت در امکان بهره برداری تمام اقشار و افراد با تواناییهای جسمی متفاوت، به ویژه جانبازان، افراد معلول و سالمندان، از فضاها و بناهای عمومی.
ث- پرهیز از اسراف و رعایت اعتدال در تعیین اندازه ها، سطح و حجم فضاها و سهم آنها از کل ساختمان، با توجه به انتظارات اقشار استفاده کننده به نحوی که از یک سو با حداقل نیازهای آنان متناسب بوده و موجب احساس کاستی و تنگنا در ساختمان و فضاها نشود و از سوی دیگر از اسراف و اتلاف منابع و سرمایه ها جلوگیری گردد.
ج- بهره گیری از تجارب معماری بومی در طراحی و ساخت ساختمان های معاصر، با تامین انتظاراتی مانند همسازی با اقلیم و شرایط محیطی، هماهنگی با فرهنگ و سنتهای زندگی جامعه، همخوانی حجم و اندازه های ساختمان با نوع و مقیاس کارکرد آن و کاربرد مواد و مصالح بومی.
چ- به کارگیری و اعتلای مظاهر و نمادهای بصری معماری اسلامی- ایرانی در طراحی ساختمانها، به ویژه در کاربرد هندسه، رنگ، عناصر، شکلها و حجمهای ساختمانی.
ح- نشان دادن تواناییها و قابلیتهای فنی جامعه در طراحی ساختمانها.
خ- تامین اختیار کافی در استفاده متنوع یا چندمنظوره از فضاها، با پیش بینی تمهیدات لازم برای انعطاف پذیری فعالیت در آنها.
د- نمایش آبادانی و نشاط لازم و در شان جامعه، از طریق تامین جلوه بصری مناسب برای ساختمانها بسته به نوع استفاده و موقعیت آنها.
ذ- رعایت تعادل در کاربرد پیرایه ها و تزئینات، بر حسب نوع استفاده و جایگاه ساختمانها در شهر.
ر- کنترل حجم، ارتفاع و نمای ساختمانها به منظور جلوگیری از وارد شدن خدشه به آسایش، بهداشت و سایر حقوق استفاده کنندگان یا ساکنان ساختمان های دیگر و محیط پیرامون.
ز- طراحی و اجرای ساختمان با هدف حفظ دوام و کیفیت قابل قبول در طول عمر مفید آن و جلوگیری از استهلاکهایی که بر اثر آنها سلامت و ایمنی ساکنان، استفاده کنندگان و سایر مردم به خطر میافتد.
