۱۶-۵-۲ طراحی لوله کشی فاضلاب

۱۶-۵-۲-۱ کلیات

الف) اطلاعات پیش از طراحی

 ۱- پیش از طراحی باید اطلاعات کافی از محوطه داخل و خارج ساختمان و چگونگی اتصال لوله اصلی فاضلاب ساختمان به لوله خارج از ساختمان (یا ملک)، شبکه فاضلاب شهری، دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی، یا هر سیستم دفع دیگری به دست آورد.

 ۲- رقوم لوله اصلی فاضلاب خروجی از ساختمان (یا ملک) باید با توجه به وضعیت شبکه فاضلاب شهری و چاله آدم رو آن، لوله خارج ساختمان (یا ملک) که این لوله فاضلاب باید به آن متصل شود، یا چاله آدم رو دستگاه تصفیه فاضلاب خصوصی در محوطه (یا خارج از محوطه) مشخص شود.

 ب) طراحی لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان باید طبق روشهای مهندسی مورد تأیید انجام شود. روشهای محاسبات مهندسی برای اندازه گذاری لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی باید مورد تأیید قرار گیرد.

 پ) لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان، شامل شاخه های افقی، لوله های قائم و لوله های اصلی افقی ساختمان، باید با رعایت اهداف زیر طراحی شود:

۱- فاضلاب در لوله ها به طور ثقلی جریان یابد و شبکه لوله کشی خود به خود تمیز شود.

 ۲- لوله کشی باید مواد جامد و مایع را از لوازم بهداشتی و مصرف کننده های دیگر آب، بدون نشت، آرام، بدون صدا، بدون مزاحمت و آسیب رساندن به لوله ها و دیگر اجزای لوله کشی، دور کند.

۳- از هر گونه نفوذ گازهای آلوده شبکه لوله کشی فاضلاب به فضاهای ساختمان جلوگیری به عمل آید.

 ۴- گازهای ایجاد شده در شبکه لوله کشی فاضلاب به هوای آزاد خارج از ساختمان هدایت شود.

۵- به منظور تمیز کردن و رفع گرفتگی احتمالی لوله ها و فیتینگها، دسترسیهای آسان و مناسب پیش بینی شود.

 ۶- پیش بینیهای لازم برای جلوگیری از خوردگی و فرسودگی لوله ها، فیتینگها و اتصالها صورت گیرد.

۷- در مسیر عبور جریان فاضلاب در لوله ها، گرفتگی، تراکم هوا یا رسوب مواد جامد پیش نیاید.

۸- تغییرات فشار در لوله کشی فاضلاب محدود شود، تا فشار معکوس یا مکش سیفونی، سبب شکسته شدن ستون آب هوابند سیفونها و نفوذ گازهای آلوده و زیان آور به فضاهای داخل ساختمان نشود.

ت) تخلیه مستقیم آب از سیستمهای دیگری که دمای کار آنها بالاتر از 60 درجه سلسیوس باشد

(مانند سیستمهای توزیع بخار و کنداسیت، سیستمهای گرمائی با آب گرم کننده و غیره) به شبکه فاضلاب بهداشتی ساختمان مجاز نیست.

۱- تخلیه آب این قبیل تأسیسات پس از عبور از سیستمهای خنک کننده مناسب به شبکه فاضلاب بهداشتی ساختمان مجاز است.

ث) لوله کشی فاضلاب ساختمان نباید عامل ایجاد یا توسعه آتش و دود در ساختمان باشد.

۱۶-۵-۲-۲ نقشه ها و مدارک دیگر

الف) نقشه های اجرایی لوله کشی فاضلاب بهداشتی ساختمان باید، پیش از اقدام به اجرای کار، برای بررسی و تصویب، به مهندس ناظر ارائه شود.

ب) نقشه های اجرایی باید شامل لوازم بهداشتی و دیگر مصرف کننده های آب، جنس، مسیر و قطر اسمی شاخه های افقی، لوله های قائم، لوله اصلی افقی و سایر اجزای لوله کشی فاضلاب باشد.

۱- پلان لوله کشی فاضلاب طبقه (یا طبقات) ساختمان و محوطه آن باید در نقشه ها نشان داده شود.

۲- نقشه ها باید شامل دیاگرام لوله کشی، نقاط مصرف، رقوم لوله (یا لوله های) خروجی از ساختمان (یا ملک) باشد.

 ۳- نوع و مشخصات، مصالح انتخابی باید در نقشه ها و مدارک پیوست آن مشخص شده باشد.

۴- روشهای اجرا، نصب، حفاظت و نگهداری لوله کشی فاضلاب باید در نقشه ها و مدارک پیوست آن مشخص شده باشد.

 پ) علائم نقشه کشی باید طبق یکی از استانداردهای مورد تأیید باشد.

۱۶-۵-۲-۳ سیفون

 الف) فاضلاب خروجی از هر یک از لوازم بهداشتی باید به طور جداگانه و با واسطه سیفون به شاخه افقی فاضلاب یا لوله قائم متصل شود، جز در موارد زیر:

 ۱- سیفون جزء یک پارچه با لوازم بهداشتی باشد؛

۲- فاضلاب خروجی به طور غیر مستقیم به لوله کشی فاضلاب هدایت شود؛

۳- لوله سرریز مخازن آب

ب) استفاده از سیفونهای زیر مجاز نیست:

۱- سیفونهایی که روی تاج خود اتصال هواکش دارد؛

 ۲- سیفونهای S شکل که خروج فاضلاب از آنها 180 درجه با ورود آن زاویه داشته باشد؛

۳- سیفونهای کاسه ای

 پ) مشخصات سیفون

 ۱- ساخت سیفون باید طوری باشد که مواد مختلف در آن رسوب نکند و باقی نماند؛

۲- داخل سیفون باید صاف و بدون هرگونه زائده، برآمدگی و مانع باشد؛

۳- جنس سیفون و اجزای داخلی آن باید در برابر اثر خوردگی فاضلاب مقاوم باشد؛

 ۴- سیفون باید قابل دسترسی باشد و برای تمیز کردن ادواری آن پیش بینیهای لازم به عمل آید؛

 ۵- در مواردی که نصب سیفون لوله ای شکل در عمل مشکل باشد، میتوان از سیفون بطری شکل برای دستشویی استفاده کرد. در این صورت همه نکاتی که در سیفون لوله ای شکل مقرر شده، در مورد سیفون بطری شکل هم باید رعایت شود. سیفون بطری شکل باید قابل باز کردن باشد و اندازه مجاری عبور فاضلاب در آن از آنچه برای سیفون لوله ای شکل مقرر شده، کوچکتر نباشد.

۶- فاصله قائم بین نقطه خروج فاضلاب از لوازم بهداشتی و تراز سرریز سیفون نباید از 60 سانتیمتر بیشتر باشد.

ت) حداقل اندازه سیفونهای لوله ای شکل

 ۱- اندازه سیفونهای لوله ای شکل، که برای لوازم بهداشتی مختلف به کار میرود، از مقادیر جدول شماره (۱۶-۵-۲-۳) “ت” (۱) نباید کمتر باشد.

ث) عمق آب هوابند سیفون

 ۱- مقدار عمق آب هوابند سیفون که مانع ورود هوا و گازهای داخل لوله کشی به فضاهای ساختمان میشود، نباید از ارقام زیر کمتر باشد:

– قطر اسمی لوله خروجی فاضلاب تا 50 میلیمتر، عمق آب هوابند سیفون 75 میلیمتر

 – قطر لوله خروجی فاضلاب بزرگتر از 50 میلیمتر، عمق آب هوابند سیفون 50 میلیمتر

 ۲- قطر لوله خروجی فاضلاب کانال آب رفت روی کف نباید کمتر از 75 میلیمتر و عمق آب هوابند سیفون آن نباید کمتر از 75 میلی متر باشد.

۳- تغییرات فشار ناشی از فشار معکوس، مکش سیفونی یا عوامل دیگر در شبکه لوله کشی فاضلاب ساختمان نباید بیش از ± 38 میلیمتر آب باشد و عمق آب هوابند سیفون، که بر اثر این نغییرات فشار یا تبخیر، کاهش می یابد در هیچ حالتی نباید از 25 میلیمتر کمتر شود.

ج) سیفون شبکه فاضلاب ساختمان

۱- روی لوله اصلی فاضلاب در خروج از ساختمان نصب سیفون لازم نیست، مگر آنکه ضرورت آن در مواردی مورد تأیید قرار گیرد.

۲- در صورت نصب سیفون روی لوله اصلی فاضلاب ساختمان نکات زیر باید رعایت شود:

 – در طرف ورودی سیفون دریچه بازدید و هواکش باید پیش بینی شود؛

– قطر اسمی لوله هواکش نباید کمتر از نصف قطر اسمی لوله فاضلاب باشد؛

 – انتهای لوله هواکش باید در خارج از ساختمان قرار گیرد و دهانه آن با توری مقاوم حفاظت شود.

چ) سیفونهای زیر کف

۱- در صورتی که سیفون در زیر کف (در داخل خاک) قرار گیرد، اجزای آن باید در برابر خوردگی مقاوم باشد.

۲- پیش بینی های لازم برای دسترسی به آن به عمل آید.

 ۳- ساخت سیفون طوری باشد که در برابر نفوذ حشرات و کرمها به داخل آن حفاظت شده باشد.

 

جدول شماره (۱۶-۵-۲-۳) “ت”(۱) : حداقل اندازه سیفونهای لوله ای برای لوازم بهداشتی

لوازم بهداشتی	قطر اسمی سیفون
	میلیمتر	اینچ
دستشویی	32	1/4 1
بیده	32	1/4 1
سینک عمومی	40	1/2 1
وان	40	1/2 1
زیردوشی	40	1/2 1
آبخوری	32	1/4 1
سینک آشپزخانه و رستوران	40	1/2 1
پیسوار	40	1/2 1
توالت شرقی	100	4
لگن رختشویی دستی	40	1/2 1
ماشین رختشویی خانگی	50	2
ماشین رختشویی تجاری	80	3
ماشین ظرفشویی خانگی	40	1/2 1
ماشین ظرفشویی تجاری	80	3
کفشوی خانگی	50	2
کفشوی فضاهای عمومی و تجاری	80	3

 

۱۶-۵-۲-۴ شیب

 الف) جریان فاضلاب در داخل شاخه های افقی، لوله های قائم و لوله های افقی اصلی، باید با تأمین شیبهای مناسب به طور ثقلی صورت گیرد.

۱- لوله های افقی باید شیب یکنواختی در جهت دور کردن فاضلاب از لوازم بهداشتی داشته باشند.

 ۲- شیب برعکس در لوله های افقی فاضلاب مجاز نیست.

ب) مقدار شیب لوله های افقی

۱- شیب لوله های افقی فاضلاب باید به اندازه ای باشد که سرعت جریان فاضلاب در داخل لوله حداقل برابر 0/7 متر بر ثانیه (2/3 فوت بر ثانیه) باشد، تا شستشوی خود به خود لوله ها تأمین شود و هیچ رسوبی در لوله باقی نماند.

 ۲- حداقل مقدار شیب لوله های افقی فاضلاب برای لوله های با قطر اسمی متفاوت، باید طبق ارقام جدول شماره (۱۶-۵-۲-۴) “ب” (۲) باشد.

۳- شیب لوله های افقی فاضلاب نباید بیش از 4 درصد باشد.

 

جدول شماره (۱۶-۵-۲-۴) “ب” (۲): حداقل شیب لوله های افقی فاضلاب

قطر اسمی لوله		حداقل شیب
میلیمتر	اینچ	درصد	اینچ بر فوت طول
تا 65	تا 1/2 2	2	1/4
80 تا 150	3 تا 6	1	1/8
200 و بزرگتر	8 و بزرگتر	0.5	1/16

۱۶-۵-۲-۵ شاخه های افقی، لوله های قائم، دو خم

الف) شاخه های افقی فاضلاب

 ۱- شاخه افقی باید فاضلاب را به شاخه افقی دیگر یا به لوله قائم فاضلاب هدایت کند.

۲- اتصال شاخه افقی به لوله قائم فاضلاب، باید با زاویه حداکثر 45 درجه باشد مگر اینکه قطر اسمی شاخه افقی کوچکتر از قطر اسمی لوله قائم باشد. در این حالت زاویه اتصال ممکن است بزرگتر از 45 درجه باشد.

 ۳- شاخه افقی فاضلاب یا لوله افقی اصلی حتی المقدور نباید تغییر امتداد داشته باشد. در صورتی که تغییر امتداد ناگزیر باشد، باید با استفاده از اتصال 45 درجه یا کوچکتر باشد.

۴- لوله افقی فاضلاب بهداشتی یک واحد (خانه یا آپارتمان)، برای اتصال به لوله قائم فاضلاب، نباید از واحد مجاور آن عبور کند.

 ب) لوله قائم فاضلاب

۱- قطر لوله قائم باید تا جائی که امکان دارد، در تمام طول آن ثابت بماند.

۲- لوله قائم فاضلاب باید تا جایی که ممکن است مستقیم نصب شود و از به کار بردن دو خم پرهیز شود.

۳- در ساختمانهای تا 3 طبقه، آخرین و پایین ترین شاخه افقی فاضلاب که به لوله قائم متصل میشود باید دست کم 450 میلیمتر، بالاتر از زیر زانوئی پایین لوله قائم باشد. در ساختمانهای بلندتر از 3 طبقه تا 5 طبقه این فاصله باید دست کم 750 میلیمتر و در ساختمانهای بلندتر از 5 طبقه باید برابر ارتفاع یک طبقه باشد. (شکل شماره (۱۶-۵-۲-۵) “ب”).

 این اندازه ها در هر تغییر امتداد لوله قائم، از جمله دو خم، نیز باید رعایت شود.

در قسمت هاشور خورده، اتصال شاخه افقی فاضلاب به لوله قائم فاضلاب و لوله افقی بعد از زانوی پایین آن مجاز نیست.

شکل شماره (۱۶-۵-۲-۵) “ب”: اتصال پایینترین شاخه افقی به لوله قائم

تعداد طبقات ساختمان	کمترین مقدار “L”
سه طبقه و کمتر	450 میلمتر
چهار و پنج طبقه	750 میلمتر
شش طبقه و بیشتر	به اندازه ارتفاع یک طبقه