تعاریف این بخش فقط برای این مبحث ارائه شده است.
احداث Construction
بنا کردن ساختمان بر زمین خالی.
اینرسی حرارتی Thermal inertia
قابلیت کلی پوسته خارجی و جدارهای داخلی در ذخیره انرژی، باز پس دادن آن و تأثیرگذاری بر نوسان های دما و بار گرمایی و سرمایی فضاهای کنترل شده ساختمان. اینرسی حرارتی ساختمان با استفاده از جرم سطحی مفید ساختمان گروه بندی میشود (ر.ک. به پیوست ۱)
بازسازی Renovation
دوباره سازی بخشهای عمده ای از ساختمان که در اثر سانحه یا فرسودگی آسیب دیده است.
بازشو Opening
همه سطوح قابل باز شدن در پوسته ساختمان، که برای دسترسی، تأمین روشنایی، دید به خارج، خروج گاز حاصل از سوخت، تهویه و تعویض هوا ایجاد میگردند؛ مانند درها، پنجره ها و نورگیرها.
بام تخت Flat roof
پوشش نهایی ساختمان که شیبی کمتر از 10 درجه یا مساوی آن، نسبت به افق دارد.
بام تخت Flat roof
پوشش نهایی ساختمان که شیبی کمتر از 10 درجه یا مساوی آن، نسبت به افق دارد.
بام شیب دار Pitched roof
پوشش نهایی ساختمان که شیبی بیشتر از 10 درجه و کمتر از 60 درجه نسبت به سطح افقی دارد. بر روی سقف شیب دار، فضای خارج و در زیر آن، فضای کنترل شده یا کنترل نشده قرار دارد. اگر شیب جدار بیش از 60 درجه باشد، از دید این مبحث دیوار تلقی میشود.
برچسب انرژی Energy label
برچسب تعیین شده توسط مقامات ذیصلاح، به منظور نصب بر روی تولیدات صنعتی مورد استفاده در ساختمان، برای مشخص کردن حد کیفیت محصولات از نظر مصرف انرژی.
پایانه حرارتی Thermal terminal
بخشی از یک سیستم مرکزی سرمایی یا گرمایی که در آخر مدار قرار دارد و انرژی منتقل شده توسط مدار توزیع را به فضا یا فضاهای کنترل شده انتقال میدهد (مانند رادیاتور).
پل حرارتی Thermal bridge
نقاطی از ساختمان که، به علت ناپیوستگی عایق حرارتی پوسته خارجی، مقاومت حرارتی در آنها کاهش می یابد و باعث افزایش موضعی میزان انتقال حرارت میگردد.
پوسته خارجی Building envelope
تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوارها، سقف ها، کف ها، بازشوها، سطوح نورگذر و مانند آنها، که از یک طرف با فضای خارج یا فضای کنترل نشده، و از طرف دیگر با فضای کنترل شده داخل ساختمان در ارتباط هستند.
پوسته خارجی در تمام موارد الزاماً با پوسته کالبدی ساختمان یکی نیست، زیرا پوسته کالبدی ممکن است دربرگیرنده فضاهای کنترل نشده نیز باشد. پوسته خارجی ساختمان همچنین شامل عناصری است که، در وجه خارجی خود، مجاور خاک و زمین هستند.
پوسته کالبدی Physical envelope
تمام سطوح پیرامونی ساختمان، اعم از دیوار، سقف ، کف، بازشو و مانند آنها، که از یک طرف با فضای خارج و از طرف دیگر با فضای کنترل شده یا فضای کنترل نشده در ارتباط هستند.
تعویض هوا Air exchange (air change)
تأمین شرایط بهداشتی هوای داخل فضای کنترل شده، با عوض کردن میزان مشخصی از آن هوا با هوای تازه، در یک دوره زمانی.
تغییر کاربری Change of occupancy
تغییر نوع بهره برداری از ساختمان موجود.
توسعه Development
گسترش ساختمان موجود در سطح، یا افزودن به طبقات آن.
تهویه Ventilation
روند دمیدن یا مکیدن هوا، از طریق طبیعی یا مکانیکی، به هر فضایی یا از هر فضایی، برای تأمین شرایط بهداشت و آسایش (از قبیل کنترل دما و میزان رطوبت هوا، جلوگیری از بروز میعان، جلوگیری از رشد میکروارگانیسمها و مانند آنها). چنین هوایی ممکن است مطبوع شده باشد.
تهویه مطبوع Air conditioning
نوعی از تهویه همراه با تنظیم عواملی همچون دما و رطوبت، همراه با حذف آلاینده های مختلف (مانند بو، گرد و غبار، میکروارگانیسمها) برای تأمین شرایط تعیین شده.
جدار نورگذر (شفاف یا نیمه شفاف) Translucent or Transparent layer
جداری که ضریب عبور نور مرئی آن بزرگتر از 0,05 است. جدار نورگذر بر دو نوع شفاف و مات است و شامل پنجره ها، نماها و درهای خارجی نورگذر، نورگیرها و مشابه آنهاست.
جرم سطحی Surface mass
جرم متوسط یک متر مربع از سطح پوسته داخلی یا خارجی ساختمان.
جرم سطحی مؤثر جدار (mi) Effective surface mass of partitions
جرم سطحی بخش رو به داخل جدار تشکیل دهنده پوسته خارجی یا جدارهای داخلی ساختمان، که در محاسبه جرم مؤثر و اینرسی حرارتی ساختمان در نظر گرفته میشود (ر.ک. به پیوست ۱)
جرم مؤثر جدار Effective mass of partitions
حاصل ضرب جرم سطحی مؤثر در سطح جدار.
جرم مؤثر ساختمان(M) Building effective mass
مجموع جرم مؤثر جدارهای تشکیل دهنده پوسته خارجی یا جدارهای داخلی ساختمان که در محاسبه اینرسی حرارتی ساختمان درنظر گرفته میشود (ر.ک. به پیوست ۱)
جرم مؤثر ساختمان در واحد سطح زیربنا(ma) Building effective surface mass
نسبت جرم مؤثر ساختمان به سطح زیربنای مفید (ر.ک. به پیوست ۱)
دیوار Wall
بخشی از پوسته خارجی یا داخلی غیرنورگذر ساختمان که عمودی است، یا با زاویه بیش از 60 درجه نسبت به سطح افقی قرار گرفته است.
روز- درجه سرمایش Cooling degree day
واحدی بر اساس دما و زمان، که برای برآورد مصرف انرژی و تعیین بار سرمایشی یک ساختمان در اوقات گرم سال به کار میرود. روز درجه سرمایش برابر است با مجموع اختلاف دمای متوسط روزانه نسبت به 21 درجه سلسیوس، در اوقاتی از سال که دمای متوسط روزانه از 21 درجه سلسیوس بالاتر است.
روز- درجه گرمایش Heating degree day
واحدی بر اساس دما و زمان، که برای برآورد مصرف انرژی و تعیین بار گرمایشی یک ساختمان در اوقات سرد سال به کار میرود. روز درجه گرمایش برابر است با مجموع اختلاف دمای متوسط روزانه نسبت به 18 درجه سلسیوس، در اوقاتی از سال که دمای متوسط روزانه از 18 درجه سلسیوس پایینتر است.
زیربنای مفید(Ah) Building usable area
مجموع سطح زیربنای فضاهای کنترل شده در یک ساختمان.
ساختمان مستقل کم ارتفاع Individual (detached or semi-detached) dwelling
ساختمانی حداکثر دو طبقه که از چهار طرف با ساختمان های مجاور فاصله دارد، یا دارای فصل مشترکی با مساحت کمتر از 15 متر مربع با آنهاست. در این مبحث، هر جا به اختصار عبارت »ساختمان مستقل« ذکر شود، منظور »ساختمان مستقل کم ارتفاع« است.
ساختمان غیرمستقل Attached Building
در این مبحث، هر ساختمانی که در قالب تعریف »ساختمان مستقل کم ارتفاع« نگنجد، ساختمان غیرمستقل شناخته میشود.
سیستم قطع و کنترل اتوماتیک Automatic control (& cut out) system
سیستمی که، با روشن و خاموش کردن تأسیسات گرمایی یا سرمایی، دمای رفت سیال یا دمای فضاها را، در محدوده تعیین شده، به صورت خودکار تنظیم میکند.
شاخص خورشیدی(Is) Solar index
ضریبی که، بر اساس آن، مقدار بهره گیری ساختمان از انرژی تابشی خورشید تعیین میشود.
شیشه کم گسیل Low- E (Emissivity) glass
شیشه ای که، به علت وجود پوششهای پایه فلزی میکروسکوپی خاص بر روی یک یا دو سطح آن، تابش فروسرخ سطح گرم شیشه به سطوح سرد پیرامون، و در نتیجه ضریب انتقال حرارت آن، نسبت به شیشه های شفاف، کاهش یافته است. شیشه های شفاف به طور معمول گسیلندگی (ضریب گسیل) حدود 0.85 دارند، اما گسیلندگی شیشه کم گسیل، در سطحی که پوشش کم گسیل بر آن نشانده شده است، میتواند تا میزان 0.05 کاهش یابد.
ضریب انتقال حرارت طرح(H) Building heat loss (transfer) coefficient
ضریب انتقال حرارت طرح ساختمان، یا بخشی از آن، برابر است با مجموع انتقال حرارت از جدارهای فضاهای کنترل شده، در صورتی که اختلاف دمای داخل و خارج برابر یک درجه کلوین باشد. واحد مورد استفاده برای ضریب انتقال حرارت [W/K] است. در روش کارکردی، این ضریب با ضریب انتقال حرارت مرجع مقایسه میگردد.
ضریب انتقال حرارت خطی(Ѱ ) Linear thermal transmittance
ضریب انتقال حرارت خطی بخشی یک بعدی از پوسته خارجی ساختمان برابر است با توان حرارتی منتقل شده از یک متر طول آن عنصر، در صورتی که اختلاف دمای داخل و خارج برابر یک درجه کلوین باشد. واحد مورد استفاده برای ضریب انتقال حرارت خطی [W/m.K] است.
ضریب انتقال حرارت سطحی(U) Thermal transmittance
ضریب انتقال حرارت سطحی بخشی از پوسته خارجی ساختمان برابر است با توان حرارتی منتقل شده از سطحی از آن با مساحت یک مترمربع، در صورتی که اختلاف دمای داخل و خارج برابر یک درجه کلوین باشد. واحد مورد استفاده برای ضریب انتقال حرارت [W/m2.K] است.
ضریب انتقال حرارت سطحی مرجع(Û) Required thermal transmittance
ضریب انتقال حرارت سطحی مرجع، ضریب انتقال حرارت سطحی انواع مختلف جدارهای تشکیل دهنده پوسته خارجی ساختمان (مانند دیوار، سقف، کف، جدار نورگذر، در) است، که در این مبحث برای محاسبه ضریب انتقال حرارت مرجع به کار میرود. واحد ضریب انتقال حرارت سطحی مرجع [W/m2.K] است.
ضریب انتقال حرارت مرجع(Ĥ) Required heat loss (transfer) coefficient
ضریب انتقال حرارت مرجع، حداکثر ضریب انتقال حرارت مجاز ساختمان یا بخشی از آن است، و با استفاده از روابط ارائه شده در این مبحث محاسبه میگردد. واحد مورد استفاده برای ضریب انتقال حرارت [W/K] است.
ضریب تبادل حرارت در سطح جدار(h) Surface heat transfer coefficient
نسبت شدت جریان حرارت سطحی به اختلاف دمای سطح جدار و هوای محیط مجاور، در حالت پایدار (ر.ک. به پیوست ۸).
ضریب تصحیح انتقال حرارت مرجع(γ ) Required heat transfer correction factor
ضریبی که، در صورت طراحی مناسب و بهره گیری بهینه از انرژی خورشیدی در مناطق سردسیر، برای تصحیح مقادیر انتقال حرارت مرجع محاسبه میگردد.
ضریب کاهش انتقال حرارت(Ʈ) Thermal transmittance reduction factor
از آنجا که اختلاف دمای فضای داخل و فضایی کنترل نشده کمتر از اختلاف دمای میان فضاهای داخل و خارج است، در محاسبه انتقال حرارت از سطوح مجاور فضاهای کنترل نشده، ضریبی به عنوان ضریب کاهش انتقال حرارت در نظر گرفته میشود. (ر. ک. به ۵-۳-۱-۳-۱۹)
ضریب عبور (گذر) خورشیدی سطح نورگذر(S) Solar transmittance
نسبت انرژی خورشیدی عبور کرده از سطح نورگذر به انرژی خورشیدی تابیده شده به آن
ضریب هدایت حرارت(λ) Thermal conductivity
مقدار حرارتی که در یک ثانیه از یک متر مربع عنصری همگن به ضخامت یک متر، در حالت پایدار، می گذرد، در زمانی که اختلاف دمای دو سطح طرفین عنصر برابر یک درجه کلوین است. واحد ضریب هدایت حرارت [W/m.K] است.
عایق (عایق حرارت) Thermal insulation (Insulating material)
مصالح یا سیستم مرکبی که انتقال گرما را از محیطی به محیطی دیگر به طور مؤثر کاهش دهد. در مواردی، عایق حرارت می تواند، علاوه بر کاهش انتقال حرارت، کاربردهای دیگری نیز مانند باربری، صدابندی داشته باشد. در این مبحث، کلمه »عایق« معادل عایق حرارت به کار میرود. تحت شرایط ویژه، هوا نیز میتواند عایق حرارت محسوب شود.
عایق حرارت قابل استفاده در ساختمان به عایقی اطلاق میشود که دارای ضریب هدایت حرارت کمتر یا مساوی 0.065 W/m.K و مقاومت حرارتی مساوی یا بیشتر از 0.5 m2.K/W باشد.
عایقکاری حرارتی (گرمابندی) Thermal insulation
استفاده از عایقهای حرارتی برای محدود کردن میزان انتقال حرارت در اجزای ساختمانی. سیستم عایقکاری حرارتی باید دو شرط زیر را دارا باشد:
– مقاومت حرارتی کل پوسته خارجی به همراه عایق حرارتی از حد مشخص شده ای بیشتر باشد؛
– ضریب هدایت حرارتی عایق مصرفی از حد مشخص شده ای بیشتر نباشد.
در برخی موارد، با انتخاب مناسب مصالح مورد نیاز در پوسته خارجی، میتوان مقاومت حرارتی یاد شده در مقررات را بدون استفاده از عایق حرارتی تأمین کرد.
در صورت عایقکاری حرارتی مناسب عناصر ساختمان، تأمین و حفظ آسایش حرارتی در فضاهای کنترل شده به آسانی و با صرفه جویی در مصرف انرژی امکانپذیر میگردد.
عایقکاری حرارتی به وسیله یک ماده یا مصالح خاص یا با سیستمی با چندین کارآیی صورت می گیرد. برای مثال، یک دیوار باربر میتواند در عین حال نقش عایق حرارتی را نیز داشته باشد. ولی در بیشتر موارد، لازم است لایه ای ویژه صرفاً، به عنوان عایق حرارت، به جدار اضافه شود.
عایقکاری حرارتی از داخل Internal thermal insulation
عایقکاری حرارتی اجزای ساختمانی، که با افزودن یک لایه عایق حرارت در سمت داخل صورت میگیرد.
عایقکاری حرارتی از خارج External thermal insulation
عایقکاری حرارتی اجزای ساختمانی، که با افزودن یک لایه عایق حرارت در سمت خارج صورت میگیرد.
عایقکاری حرارتی پیرامونی Peripheral thermal insulation
عایقکاری حرارتی با عرضی محدود در کف روی خاک، در مجاورت و امتداد دیوارهای پوسته خارجی ساختمان.
عایقکاری حرارتی همگن Distributed thermal insulation
نوعی عایقکاری حرارتی که در آن مصالح ساختمانی مصرف شده، اعم از سازه ای و غیر سازه ای، در بخش اعظم ضخامت پوسته خارجی (دیوار، سقف، کف)، مقاومت حرارتی زیادی داشته باشد.
عناصر ساختمانی Building elements
بخش هایی از ساختمان که برای تأمین نیازهای سازه ای یا غیر سازه ای طراحی و ساخته شده است و در پیوند با یکدیگر، یکپارچگی ساختمان را تأمین میکند (مانند بام، سقف، دیوار و بازشو).
عوامل ویژه Specific factors
عواملی که وضعیت ساختمان را، از نظر میزان صرفه جویی در مصرف انرژی، تعیین میکنند.
این عوامل شامل دو نوع اصلی و فرعی است. (ر.ک. به ۱۹-۲-۲ و ۱۹-۲-۳)
فضای زیستی. Living space
فضای مورد استفاده روزمره افراد، اعم از فضای مسکونی، فضای کار و مانند آنها.
فضای کنترل شده Conditioned space
بخش هایی از فضای داخل ساختمان، از فضای زیستی و غیر آن، که به علت عملکرد خاص، به طور مداوم تا دمایی برابر، بالاتر یا پایین تر از دمای زیستگاه گرم یا سرد میشوند.
فضای کنترل نشده Unconditioned space
بخش هایی از فضای ساختمان که تعریف فضای کنترل شده در بر گیرنده آنها نیست (همانند درز انقطاع هوابند شده بین دو ساختمان، راه پله ها، دالان ها و پارکینگهایی که فاقد پایانه های گرمایشی و سرمایشی اند).
کاربری ساختمان Building occupancy
نوع کاربرد ساختمان طبق گروه بندی ارائه شده از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی (ر.ک. به پیوست .(4 شایان ذکر است که در برخی مباحث مقررات ملی ساختمان، به جای واژه »کاربری« عبارت »نحوه تصرف« به کار رفته است.
کف Floor
عنصر ساختمانی افقی که در بالا با فضایی کنترل شده، و در پایین با خاک، فضای کنترل نشده یا فضای خارجی در تماس است. کف بخشی از پوسته خارجی ساختمان محسوب میشود.
گرمایش پایه Background heating
گرمایش اصلی ساختمان که با دمای خارج تنظیم میگردد.
گرمایش تکمیلی Complementary heating
گرمایش فرعی ساختمان که برای جوابگویی به نیازهای گرمایی کوتاه مدت، در مواقعی که گرمایش پایه به تنهایی کافی نیست، پیش بینی میگردد.
گرمایش مرکب Composite heatin
گرمایش تشکیل شده از دو مؤلفه پایه و تکمیلی.
لامپ کم مصرف (پر بازده). Low consumption (high efficiency) lamp
لامپ با بازده بیش از 55 لومن بر وات.
محدوده آسایش (حرارتی) Thermal comfort zone
شرایط حرارتی و رطوبتی که حدود %80 ساکنان یا استفادهکنندگان در آن احساس آسایش دارند.
محدوده دمای متعارف. Normal tempereture interval
محدوده دمایی که در فضاهای دارای عملکرد خاص باید حفظ گردد.
مراجع ذیصلاح. Competent authorities
مراجعی که صلاحیت آنها در زمینه های تعیین شده در این مبحث مورد تأیید رسمی است، مانند مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
مقاومت حرارتی Thermal resistance
نسبت ضخامت لایه به ضریب هدایت حرارتی آن. مقاومت حرارتی جدار متشکل از چند لایه مساوی با مجموع مقاومتهای هر یک از لایه هاست.
مقاومت حرارتی مشخص کننده قابلیت عایق بودن یک یا چند لایه از پوسته یا کل پوسته از نظر حرارتی است. مقاومت حرارتی با R نمایانده میشود و واحد آن [m2K/W] است.
نشت هوا Air leakage
ورود یا خروج هوا در ساختمان، از منافذ و مجراهایی غیر از محلهایی که برای تعویض هوا پیش بینی شده است.
واحد مسکونی Residential unit
یک واحد خانه، متشکل از یک اتاق یا بیشتر، که امکانات کامل و مستقل (خواب، خوراک، پخت و پز و بهداشت) برای زندگی یک نفر یا بیشتر در آن فراهم باشد.
هوابندی. Air tightening
جلوگیری از ورود و خروج هوا، از طریق پوسته یا درزهای عناصر تشکیل دهنده آن.
