سنگدانه های بزرگتر از ۴.۷۵ میلی متر (بعد چشمه های الک نمره(4 را سنگدانه درشت یا شن و سنگدانه های ریزتر از ۴.۷۵ میلی متر را سنگدانه ریز یا ماسه می نامند.
طبق تعریف، »بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه« عبارت است از اندازه کوچکترین الکی که حداکثر۱۰ درصد وزنی سنگدانه روی آن باقی بماند.
۹-۳-۳-۱ محدودیت بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه های درشت
بزرگترین اندازه اسمی سنگدانه های درشت نباید از هیچ یک از مقادیر زیر بیشتر باشد:
۱) یک پنجم کوچکترین بعد داخلی قالب بتن
۲) یک سوم ضخامت دال
۳) سه چهارم حداقل فاصله آزاد بین میلگردها
۴) سه چهارم پوشش بتن روی میلگردها
۵) ۳۸میلی متر در بتن آرمه
۶) ۶۳میلی متر در بتن حجیم غیرمسلّح
۹-۳-۳-۲ سنگدانه های سبک مصرفی در بتن
به طور کلی سنگدانه های سبک مصرفی در بتن، به دو صورت تهیه می شوند:
۱) سنگدانه های حاصل از شیشه ای شدن، انبساط، گلوله شدن مواد، و یا موادی نظیر سرباره کوره آهنگدازی، خاک رس، دیاتومه، خاکستر بادی، شیل یا سنگ لوح.
۲) سنگدانه های حاصل از فرآوری مواد طبیعی نظیر پومیس، اسکوریا و توف. سنگدانه های سبک می توانند هم در بتن سازه ای و هم در بتن غیر سازه ای به کار روند.
۹-۳-۳-۳ ضوابط حمل و نقل، تحویل و نگهداری سنگدانه های مصرفی در بتن
ضوابط بارگیری، حمل و نقل، تخلیه و انبارکردن سنگدانه های مصرفی در بتن به قرار زیر است:
۱) شرایط باید به گونه ای باشد که مواد خارجی و زیان آور در سنگدانه ها نفوذ نکنند.
۲) شرایط باید به گونه ای باشد که دانه های ریز و درشت در یک دپو از یکدیگر جدا نشوند.
۳) شرایط باید به گونه ای باشد که سنگدانه ها شکسته نشوند.
۴) محل نگهداری سنگدانه ها باید دور از پوشش گیاهی و مواد آلوده کننده باشد.
۵) شن های با حداکثر اندازه بیش از ۳۸ میلی متر، باید در دو گروه کمتر و بیشتر از ۲۵ میلی متر نگهداری شوند. شن های با حداکثر اندازه ۳۸ میلی متر یا کمتر باید در دو گروه کمتر و بیشتر از۱۹ میلی متر نگهداری شوند. این کار امکان جدا شدن دانه ها از یکدیگر را کاهش میدهد.
۶) دیواره های تقسیم دپوی مصالح سنگی باید به گونه ای مقاوم و پایدار باشد که در صورت خالی بودن یک قسمت و پر بودن قسمت مجاور، دیواره بر اثر رانش سنگدانه ها تخریب یا جابجا نشود.
۷) در هنگام بارش و یا یخبندان، باید سنگدانه های واقع در فضای آزاد با برزنت یا ورقه های پلاستیکی پوشانیده شود.
۸) در هنگام گرمای شدید، باید بر روی سنگدانه های واقع در فضای آزاد، سایبان درست شود.
۹) شیب مخروط های دپوی شن و ماسه نباید زیاد باشد زیرا شیب زیاد دپوها موجب جدا شدن دانه های ریز و درشت از هم می شود.
۱۰) سنگدانه ها تا حد امکان باید به صورت لایه هایی با ضخامت یکسان بر روی یکدیگر ریخته شده و انبار شوند. سنگدانه ها باید با لودر یا وسایل مناسب دیگر به گونه ای برداشته شوند که هر بار قسمت هایی از همه لایه های افقی برداشته شوند.
۱۱) در صورت تخلیه سنگدانه ها هنگام باد، باید تدابیری اتخاذ گردد که از جدا شدن ذرات ریز جلوگیری شود.
۱۲) محل دپوی شن و ماسه باید به گونه ای باشد که همواره امکان تخلیه آب مازاد آنها وجود داشته باشد.
۱۳) سنگدانه های انبار شده در دپو باید حداقل ۱۲ ساعت در محل باقی مانده و سپس مصرف شود.این امر موجب می شود که رطوبت سنگدانه ها به حد یکنواخت و پایدار برسد.
۱۴) سیلوی ذخیره سنگدانه ها حتی المقدور باید با مقطع مربع یا دایره و شیب مخروط یا هرم تحتانی آن کمتر از ۵۰ درجه باشد. مصالح سنگی باید به صورت قائم در داخل سیلو ریخته شود تا از برخورد مواد سنگی با کناره های سیلو جلوگیری شده و دانه ها از هم جدا نشوند.
در صورتی که سیلوی ذخیره سنگدانه ها پر باشد امکان شکسته شدن سنگدانه ها و تغییر دانه بندی آن کاهش می یابد. برای خالی کردن سنگدانه ها به داخل سیلو، باید از نردبان ویژه مصالح سنگی استفاده شود.
۱۵) در صورتی که شرایط به گونه ای باشد که امکان شکسته شدن سنگدانه ها در حین جابجا کردن یا انبار کردن وجود داشته باشد، باید قبل از ساخت بتن با این سنگدانه ها، بار دیگر آنها را دانه بندی کرد.
۱۶) ضوابط مربوط به جلوگیری از جدا شدن سنگدانه ها باید در مورد سنگدانه های گرد گوشه، که بیشتر مستعد این امر هستند، جدی تر رعایت شود.
۱۷) در هنگام بارش برف و یخبندان، سنگدانه ها باید به گونه ای انبار شوند که امکان یخ زدگی و نیز جمع شدن برف و یخ بین دانه ها وجود نداشته باشد.
۱۸) هنگام تحویل هر محموله از سنگدانه های وارده به کارگاه، باید مشخصات مذکور در اسناد تحویل سنگدانه ها با مشخصات سفارش داده شده و نیز سنگدانه های وارده بررسی، مقایسه و انطباق آن کنترل شود.
۱۹) درهنگام تحویل هر محموله از سنگدانه های وارده به کارگاه، باید وضعیت ظاهری آنها از نظر اندازه، شکل دانه ها و ناخالصی های آن با چشم کنترل شود.
