نکات و مسائل ایمنی که شخص یا شرکت انجام دهنده لوله کشی گاز، باید به مصرف کننده های گاز طبیعی به صورت راهنمای ایمنی (به طور کتبی) اطلاع دهند، به قرار زیر است:
پ-۱-۱ حوادث ناشی از گاز به دو دسته عمده تقسیم میشوند:
پ-۱-۱- الف) آتشسوزی و انفجار
در این دسته از حوادث، ابتدا به علل مختلف گاز نشت نموده و در فضای آشپزخانه یا منزل منتشر میشود. سپس عاملی مانند جرقه و یا شعله، گاز را مشتعل نموده و سبب انفجار و آتشسوزی میگردد.
برخی از علل نشت گاز عبارتند از:
۱) محکم نبودن شیلنگ دستگاه گازسوز در دوسر اتصال آن توسط بست فلزی
۲) استفاده از شیلنگهای طولانی و در معرض برخورد بودن و یا حرارت دیدن آنها
۳) فرسوده و یا غیراستاندارد بودن شیلنگها
۴) درپوش نداشتن شیرهای مصرفی که مورد استفاده نیستند
۵) دخالت افراد ناوارد در تعمیر و دستکاری دستگاه های گازسوز
۶) استفاده از دستگاه های گازسوز غیراستاندارد و غیرمجاز.
پ-۱-۱-ب) گاززدگی
این دسته از حوادث معمولاً در اثر نداشتن دودکش مناسب برای دستگاه های گازسوز، به خصوص بخاری و آبگرمکن، یا عدم تهویه کافی فضای اتاق روی میدهند. سوختن ناقص گاز و تجمع گازهای مسموم کننده (مونوکسید کربن) و یا کمبود اکسیژن سبب مسمومیت افرادی که در چنین فضایی تنفس میکنند، شده و به گاززدگی آنها می انجامد.
پ-۱-۲ دستکاری در کنتور و رگولاتور گاز
رگولاتور و کنتور گاز توسط شرکت گاز ناحیه با رعایت تمام نکات ایمنی و فنی در محل مناسب نصب میگردد. در صورت لزوم فقط شرکت گاز ناحیه مجاز است محل آنها را تغییر دهد.
رگولاتور مجهز به وسایل ایمنی خاصی است که در صورت بروز تغییرات فاحش فشار در شبکه لوله کشی گاز شهر به طور خودکار جریان گاز را قطع میکند تا مصرف کننده ها در معرض خطر قرار نگیرند. در صورت روبرو شدن با موارد قطع گاز یا نشت گاز از تنظیم کننده یا کنتور، باید از هرگونه دستکاری در آنها خودداری و از شرکت گاز ناحیه درخواست کمک گردد.
پ-۱-۳ شیر مصرف
لوله گاز مربوط به هر دستگاه گازسوز به یک شیر مصرف مجهز است تا در مواقع ضروری بتوان با بستن این شیر از ورود گاز به دستگاه جلوگیری نمود.
۱) هر دستگاه گازسوز باید به یک شیر مصرف مستقل مرتبط باشد.
۲) از اتصال دو یا چند دستگاه گازسوز به یک شیر مصرف باید خودداری شود.
۳) انتهای شیرهای مصرفی که به دستگاه گازسوزی مرتبط نیست و مورد استفاده قرار نمیگیرد حتماً با درپوش مسدود شود.
۴) در صورتیکه برای مدت طولانی از دستگاه گازسوزی استفاده نمیشود، شیر مصرف آن بسته نگه داشته شود.
۵) در صورت ترک منزل برای مدت طولانی، کلیه شیرهای مصرف دستگاه های گازسوز باید بسته شوند.
۶) در شیرهای استاندارد، دسته شیر در حالت باز بودن در امتداد جریان گاز و در حالت بسته بودن عمود بر جریان گاز می باشد.
۷) در اجاق گازهایی که فاقد شمعک می باشند، از باز کردن شیر اجاق گاز قبل از افروختن کبریت خودداری شود.
۸) در دستگاه های گازسوزی که مجهز به پیلوت می باشند، اگر بعد از باز کردن شیرگاز شعله روشن نشود معلوم است که پیلوت یا تنظیم نیست و یا خاموش شده است. در هر حال باید فوراً شیر گاز را بست و به بررسی و رفع علت پرداخت.
۹) سعی شود از دستگاه های گازسوزی استفاده گردد که مشعلهای آن دارای ترموکوپل باشد.
۱۰) به منظور جلوگیری از بازی کردن کودکان با دستگاه های گازسوز، در مواقع عدم استفاده از این وسایل، حتماً شیر اصلی مصرف آنها بسته شوند.
۱۱) از وارد آوردن ضربه بر روی اجاق گاز باید خودداری شود، زیرا این عمل باعث سست شدن اتصالات و نشت گاز خواهد شد.
۱۲) از سر رفتن غذا، روی اجاق گاز جلوگیری شود.
۱۳) از قرار دادن دستگاه گازسوز در معرض کوران هوا و جریان باد خودداری شود.
۱۴) قرار گرفتن اشیا قابل اشتعال در مجاورت بخاری ممکن است سبب آتش سوزی گردد.
پ-۱-۴ شیلنگهای گاز
۱) شیلنگهای لاستیکی معمولی در برابر مواد نفتی و گازی به سرعت فاسد میشوند. لذا برای اتصال اجاق و سایر دستگاهها که استفاده از شیلنگ برای آنها مجاز شناخته شده، به سیستم لوله کشی باید از شیلنگهای لاستیکی تقویت شده که مخصوص گاز ساخته شده است، استفاده شود. طول شیلنگهای گاز نباید حداکثر از 120 سانتیمتر بیشتر باشد. استفاده از شیلنگهای طویل برای رساندن گاز به نقاط مختلف منزل بسیار خطرناک است و باید از این کار احتراز نمود.
۲) شیلنگهای گاز نباید به هیچ وجه در معرض حرارت اجاق گاز و سایر دستگاه های گازسوز قرار گیرند.
۳) برای محکم کردن شیلنگهای گاز در انتهای لوله گاز و اجاق گاز، باید از بست های فلزی استفاده شود. بدون این بستها امکان جدا شدن شیلنگ از لوله و خروج گاز وجود دارد.
۴) پیچانیدن سیم به جای بست باعث بریده شدن و جداشدن شیلنگ و انتشار گاز خواهد شد.
۵) شیلنگهای لاستیکی را باید هرچند وقت یکبار مورد بازدید قرار داد تا اطمینان حاصل شود که سوراخ نشده یا ترک بر نداشته باشد یا از محل بست بریده و یا سست نشده باشد. توصیه میگردد که شیلنگهای لاستیکی در صورت وجود هرگونه اشکالات ظاهری از قبیل ترک خوردگی تعویض گردد.
۶) لوله های فلزی لوله کشی گاز در منزل نیز باید هرچند وقت یکبار بازدید گردد تا در صورت زخمی شدن یا کنده شدن رنگ آنها مجدداً رنگ آمیزی شوند.
پ-۱-۵ نشت گاز و استشمام بوی گاز
در صورت نشت گاز و یا استشمام بوی آن، قبل از هر کاری باید دقت کرد که در آن محل هیچگونه جرقه ای زده نشود، از روشن کردن کبریت، فندک و امثال آن و همچنین از روشن و یا خاموش کردن وسایل برقی، خودداری و دستورات زیر اجرا شوند:
۱) فوراً شیر اصلی گاز بسته شود.
۲) افراد خانواده از محل آلوده به گاز خارج شوند.
۳) در و پنجره ها باز شوند.
۴) با تکان دادن حوله پنبه ای مرطوب جریان خروج هوای آلوده به گاز تسریع شود.
۵) چنانچه محل آلوده به گاز تاریک باشد، برای روشنایی محل از چراغ قوه که در خارج از فضای آلوده به گاز روشن شده، استفاده شود.
۶) در صورت بروز هر نوع آتش سوزی در ساختمان، چون وجود گاز در لوله احتمالاً باعث تشدید آتش سوزی خواهد شد، فوراً شیر اصلی گاز به ساختمان که بعد از کنتور قرار دارد بسته شود تا جریان گاز به داخل ساختمان قطع گردد.
۷) در صورت بروز هرگونه حادثه منجر به نشت گاز، بدون فوت وقت و با خونسردی کامل با شماره تلفنهای پست امداد شرکت گاز ناحیه تماس گرفته شود.
ضمناً نصب و استفاده به موقع از خاموش کننده های استاندارد در آشپزخانه از ضایعات ناشی از آتش سوزیها، جلوگیری میکند.
پ-۱-۶ وسایل پیشگیری از خطرات گاز
استفاده از وسایل ایمنی زیر چنانچه با استاندارد ملی و یا استانداردهای معتبر جهانی مطابقت داشته باشند، جهت بالا بردن ضریب ایمنی مفید است:
۱) گازیاب (آشکارساز گاز طبیعی)
۲) آشکارساز گاز مونوکسید کربن
۳) شیر خودکار قطع جریان گاز اضافی (که در اثر شکستگی لوله و یا پارگی شیلنگ گاز عمل مینماید.)
۴) شیر خودکار قطع گاز حساس در مقابل زلزله
پ-۱-۷ سایر موارد
۱) باید توجه داشت که برای پیدا کردن محل نشت گاز هرگز از شعله کبریت و امثال آن استفاده نشود و تنها با استفاده از محلول صابون و یا مایع ظرفشویی نسبت به نشت یابی اقدام گردد. تشکیل شدن حباب علامت نشت گاز است.
۲) از جابجا کردن وسایل گازسوزی که مستقیماً به لوله ثابت متصل است باید خودداری کرد، ولی چنانچه این امر لازم باشد برای تغییر محل لوله گاز آن، به مؤسسه مجاز مجاز مراجعه شود.
۳) گازبندی اتصالات گاز پس از هر تغییر وضعیت ضرورت دارد.
۴) وسایل گازسوزی که به طور ثابت و دایمی در یک محل نصب میشوند، باید به وسیله لوله فلزی به سیستم لوله کشی گاز ساختمان وصل گردند و از جابجایی آن خودداری شود.
۵) در صورتیکه قصد توسعه لوله کشی گاز باشد، حتماً این موضوع با شرکت گاز ناحیه در میان گذاشته شود تا ضمن دریافت راهنماییهای لازم، چنانچه نیاز به تعویض رگولاتور و کنتور گاز باشد اقدام گردد.
۶) گاهی ایجاب میکند که تغییرات جزیی در لوله کشی گاز منزل انجام شود یا به علت نقصی در سیستم لوله کشی، پاره ای تعمیرات صورت پذیرد، این تغییرات و تعمیرات هرچند به ظاهر ساده باشد، ولی باید توسط اشخاص متخصص یا مؤسسات صلاحیت دار انجام شود.
۷) اضافه کردن دستگاه های گازسوزی که در طرح اولیه پیش بینی نشده باشد، بدون اطلاع شرکت گاز ناحیه ممنوع است.
۸) معایب و نواقص قسمتهای مختلف دستگاه های گازسوز هرقدر هم که جزیی باشد، مهم است و برای تعمیر آنها باید فوراً با نمایندگی فروش دستگاه های مزبور و یا تعمیرکاران مجاز تماس گرفته شود.
۹) اجاق گاز باید همیشه تمیز گردد، برای این کار باید شیر مصرف را بست و سپس مشعلها و ضمایم آن را برداشته و کاملاً تمیز کرد و پس از خشک کردن، آنها را در محل خود قرار داد.
۱۰) از نصب آبگرمکن گازی در اتاقی که به طور عادی در آن هوا جریان ندارد خودداری شود زیرا باعث کمبود اکسیژن شده و میتواند ایجاد خفگی نماید.
۱۱) نصب هرگونه وسیله گازسوز در حمام ممنوع است.
۱۲) مسدود شدن دودکش وسایل گازسوز سبب سوخت ناقص گاز و ایجاد گاز خطرناک و مسموم کننده مونوکسید کربن میشود که این امر باعث خفگی در اثر گازگرفتگی میگردد.
۱۳) باید همواره محل اتصال دودکش به وسایل گازسوز بازرسی و از محکم بودن آن اطمینان حاصل شود.
۱۴) در صورتیکه بعد از فصل سرما، بخاری جمع آوری شود، حتماً انتهای شیر با درپوش مسدود گردد و در هنگام وصل مجدد از افراد با صلاحیت کمک خواسته شود.
۱۵) هرچند گاه یکبار کلاهک دودکشهای وسایل گازسوز بازرسی گردد و چنانچه کلاهک آن افتاده باشد، در محل خود نصب شود.
۱۶) کلاهک علاوه بر اینکه از نفوذ باران و برف و افتادن سایر اشیا و ورود پرندگان به داخل دودکش جلوگیری میکند، در منظم سوختن وسیله گازسوز نیز مؤثر است.
۱۷) انتهای دودکشهای توی کار باید حداقل یکمتر از سطح پشت بام بالاتر باشد.
۱۸) لازم است که هوای کافی برای سوختن گاز، به بخاری گازسوز برسد. وجود روزنه های زیر درها برای این منظور مفید خواهد بود.
۱۹) در صورتیکه وسیله گازسوز با شعله آبی و پایدار نسوزد و شعله آن زرد و قرمز و یا دارای پرش باشد، باید آن را جدی گرفت، زیرا ممکن است این نقص ناشی از نرسیدن هوا یا تنظیم نبودن فشار گاز باشد.
۲۰) در صورتیکه جهت هوارسانی به وسیله گازسوز از کانال مرتبط با هوای آزاد استفاده شود، مسدود کردن دریچه های طرفین کانال ممنوع است.
۲۱) در صورتیکه در نقشه تأیید شده لوله کشی گاز ساختمان، نصب آبگرمکن زمینی پیش بینی شده است، به هیچ وجه نباید به جای آن از آبگرمکن دیواری استفاده شود و یا از دودکش آبگرمکن زمینی برای آبگرمکن دیواری استفاده نمود.
