چوبهایی که در ساختمان به مصرف میرسند، به یکی از صورتهای طبیعی یا مصنوعی هستند. چوبهای طبیعی در اسکلت ساختمانهای چوبی، ساخت در و پنجره، نرده، قفسههای چوبی، مبلمان، قالببندی، اجزا و ملحقات آن، ایجاد داربست و حایل به منظور جلوگیری از ریزش ساختمان و خاک، شمعکوبی و کارهای تزئینی و نازککاری مانند قرنیزها، دیوارپوشها، کفپوشها، سقفپوشها و بامپوشها و سایر تجهیزات چوبی به مصرف میرسند. چوبهای مصنوعی نیز نهتنها پا به پا و همراه با چوبهای طبیعی در این قبیل کارها مصرف میشوند، بلکه در کارهایی مانند عایقکاری حرارتی نیز از آنها استفاده میشود.
از آنجا که چوبهای طبیعی مستقیماً از درخت گرفته میشوند و ویژگیهای فیزیکی و مکانیکی آنها در انواع مختلف درخت و در جهات طولی، شعاعی و مماسی تنه درخت با یکدیگر متفاوتاند، لذا به ویژه در اثر تغییر رطوبت، بسته به اینکه در کدام قسمت درخت و از چه گونهای بریده شده باشند، معمولاً در رطوبت کمتر از نقطه اشباع فیبر[1] دچار تغییر شکلهای متفاوتی از قبیل پیچیدگی، تاب برداشتن و مانند اینها میشوند. از این رو بهتر است چوب را برای مصرف در کارهای در و پنجرهسازی و درودگری خشک کرد و از تغییر رطوبت حفظ نمود. چوبهای مصنوعی علاوه بر اقتصادی بودن، بسیاری از معایب چوبهای طبیعی را ندارند و یا این معایب در آنها به حداقل کاهش یافته است.
درختها به گونههای پهنبرگ و سوزنیبرگ تقسیم میشوند. معمولاً چوب پهنبرگان، سخت و چوب سوزنیبرگان، نرم است و از این رو آنها را سختچوب و نرمچوب نیز نامیدهاند، ولی این مطلب یک قاعده کلی نیست، بلکه استثناهایی نیز وجود دارد.
از آنجا که حشرات، جانوران دریایی، قارچها، میکرو ارگانیسمها، آتش و رطوبت موجب بروز صدماتی شده و عمر، دوام و قابلیت بهرهوری چوب را کاهش میدهند، معمولاً از چوب خام کمتر استفاده میشود.
برای جبران این نقاط ضعف، چوب را عمل میآورند (میپرورانند). بدین منظور با استفاده از مواد شیمیایی ویژه چوب را ضد عفونی میکنند تا موجودات زنده به آن حمله نکنند، اثر آتش در آن کند گردد و جذب رطوبت آن نیز کم شود. همچنین برای افزایش وزن ویژه و بالا رفتن مقاومت، آن را زیر فشار قرار میدهند و متراکم میسازند. باید توجه داشت که مصرف مواد شیمیایی در عمل آوردن چوب به منظور بهبود برخی ویژگیهای آن، میتواند سبب بروز برخی معایب مانند زنگزدگی و خوردگی اتصالات فلزی درون چوب و کاهش رنگپذیری سطح آن گردد.
ـ تخته چندلا از قرار دادن تعدادی لایههای بریده شده از درخت به صورتی که جهت الیاف در لایههای مجاور عمود بر هم باشد و پرس کردن لایهها به همراه چسب مناسب به دست میآید. تعداد لایهها فرد بوده و لایههای رویی از چوب مرغوب، خوشبوم و خوشنما انتخاب میشوند. تخته سهلا برای روکش در و نظایر آن مصرف میشود و تختههای پنجلا و هفتلا و بیشتر برای کارهایی مانند قالببندی و اسکلتسازی به کار میروند.
لایههای تخته چندلا از تنه درخت بخار داده، به روشهای گوناگون بریده میشوند. این روشها عبارتند از اره کردن، قاچ کردن، برش دوار (لولهای) و برش نیم دایرهای. برش دوار از همه متداولتر است و لایهها از دوران تنه درخت در حول محور خود در برابر تیغهای موازی محور به دست میآیند. روکشهای تزئینی نیز به همین روش و معمولاً از درختان سختچوب مناطق حارهای، مانند گردو، سنجد، زیتون، بلوط و نظایر آن تولید میشوند و ضخامت آنها حدود 6/0 تا 9/0 میلیمتر است. در کشورهای صنعتی تخته چندلا را بر حسب ضخامت، مصرف در داخل ساختمان یا خارج از آن، نوع چوب مصرفی در آنها، نوع روکش، وزن ویژه و نوع مصرف شامل تزئینی، قالب بتن و سازهای، گروهبندی و استاندارد کردهاند.
ـ تخته فیبری با استفاده از فیبر یا تار چوب که به روشهای مکانیکی یا شیمیایی تهیه شده و پرس کردن خمیر حاصله از آبکش کردن تارها زیر فشار و گرمای زیاد به دست میآید. این محصول را در ایران به نام فیبر میشناسند. در صورتی که فیبر به روش خشک ساخته شود، چسب نیز در آن مصرف میشود. در هر صورت برای افزایش مقاومت و ضد آب کردن و ایجاد سایر خواص مطلوب، موادی مانند پارافین و ضد آتش و ضد حشره نیز به خمیر افزوده میشود. در کشورهای صنعتی این محصول در انواع صلب، نیمه صلب و با وزن ویژه کم، متوسط و زیاد استاندارد شده و تولید میشود. ضخامت تخته فیبری از حدود 2 میلیمتر به بالا است که نوع نازک برای روکش در، انواع ضخیمتر برای تقسیم فضاهای ساختمان و انواع سبک وزن در عایقکاری حرارتی و جذب صدا (آکوستیک تایل) در ساختمان مصرف میشود.
ـ نئوپان از برش، خرد کردن، سرند کردن و دانهبندی و خشک کردن ضایعات چوببریها و سرشاخهها و سایر زوائد کشاورزی و اختلاط آنها با چسب مناسب و مواد ضد آتش، ضد حشره و ضد آب و پرس کردن آنها زیر فشار و حرارت به ضخامت 4 تا 25 میلیمتر به دست میآید. در بعضی از انواع نئوپان، خرده چوبهای درشت در دو طرف و ذرات ریز در میان تخته قرار میگیرند و در بعضی انواع آن، برعکس است. در هر صورت مقاومت ورقهها در جهات مختلف یکسان است. این محصول که در ایران به نام نئوپان (یعنی نوتخته) شناخته شده، به راحتی اره میشود و پیچ و میخ در آن فرو میرود. بنا بر استاندارد کشورهای صنعتی نئوپان از نظر وزن مخصوص به سه دسته سبک، متوسط و سنگین گروهبندی و تولید میشود.
مصرف انواع سبک در عایقکاری حرارتی و اقسام دیگر برای ساختن در، تیغههای جدا کننده قفسهها و تجهیزات چوبی است. از انواع روکش طبیعی و مصنوعی نیز برای روکش کردن نئوپان استفاده میشود.
ـ پارکت کفپوشی است که از باریکههای نازک چوبهای سخت و خوشنقش مانند گردو، بلوط و زیتون ساخته میشود. چوب پارکت باید در برابر ضربه و سایش مقاوم باشد.
ـ از خردههای چوب و سیمان، ورقههای سبکی به منظور عایقکاری حرارتی و قالب ماندگار[2] ساخته میشود.
در ایران به علت گرانی و کمبود چوب، ساخت ساختمانهای چوبی با اسکلت کامل متداول نیست، ولی در نقاطی که چوب بیشتری در اختیار مردم بوده، استفاده از آن در ساختن ستون، تیر و خرپا مرسوم است.
[1]. F. S. P = Fiber Saturation Point
آب در چوب به دو صورت آزاد و نم (یا آغشتگی) وجود دارد. هنگامی که میزان آب آزاد چوب کاهش یابد و به حد صفر برسد و تنها آب نم در الیاف چوب باقی بماند، میزان رطوبت در این حالت را نقطه اشباع فیبر مینامند. جمعشدگی (تکیدگی)، انبساط و تغییر مقاومت مکانیکی چوب در اثر تغییر رطوبت بین نقطه اشباع فیبر یا صفر درصد اتفاق میافتد.
[2]. Permanent form