سنگدانههای سبک به دو گروه اصلی طبیعی و مصنوعی دستهبندی میشوند.
۱-۲-۹-۲ دانههای سبک طبیعی
مهمترین مواد اصلی دانههای سبک طبیعی عبارتند از: پامیس[1]، سنگ پا، سکوریا[2]، پوکه سنگها، خاکسترها و توفها که همگی منشاء آتشفشانی دارند و دیاتومیت[3] که سنگی رسوبی، متشکل از جلد سیلیسی دیاتومهها[4] (جلبکهای تک یاختهای دریایی) است.
مصرف دانههای سبک طبیعی به خاطر دشواریها و مسائل حمل و نقل در نزدیکی معادنشان مقرون به صرفه است، ولی به علت محدودیت منابع طبیعی، استفاده از آنها در نقاط دور از معدن فراگیر نیست.
سنگ پا از جنس شیشهای متخلل به رنگ سیاه و پامیس همانند سنگ پا است با این تفاوت که رنگ آن خاکستری روشن، حفرههای آن ریزتر و توزیع آنها یکنواختتر است. پوکه معدنی سنگی است همانند کف، از نوع آتشفشانی به رنگ روشن با وزن فضایی حدود 500 تا 900 کیلوگرم بر مترمکعب.
۲-۲-۹-۲ دانههای سبک مصنوعی
دانههای سبک مصنوعی بسته به نوع مواد خامی که برای تولید آنها مصرف میشود، انواع مختلفی دارند. گروهی از آنها از حرارت دادن و انبساط خاک رس، سنگ رسی، سنگ رسی دیاتومهای، سنگ لوح[5] پرلیت، ورمیکولیت و ابسیدین تولید میشوند. گروه دوم از انبساط روباره مذاب کوره آهنگدازی توسط مقادیر کنترل شده آب در ماشینهای مخصوص یا با پاشیدن مقدار کمی آب (جت آبی) روی روباره مذاب حاصل میشود که جسمی متخلخل، سبک و شبیه سنگ پا، با وزن فضایی 300 تا 1100 کیلوگرم بر متر مکعب است. بالاخره گروه سوم را جوشهای صنعتی تشکیل میدهد که از خاکسترها و پسماندههای کورههای زغال سنگی به دست میآیند.
دانههای سبکی با ترکیبات آلی نیز مورد مصرف قرار گرفتهاند، که از جمله آنها میتوان پلیاستایرین منبسط شده[6] را نام برد.
در ایران تنها پوکه رسی یا خاک رس منبسط شده (لیکا)[7] و پرلیت منبسط شده[8] تولید میشود، ولی هنوز برای آنها استانداردی نوشته نشده است.
وزن مخصوص فضایی[9] پوکه رسی، که در کوره گردنده تولید میشود، از 300 تا 650 کیلوگرم بر متر مکعب میباشد و با آن میتوان بتنهای سبک با وزن مخصوص بین 800 تا 1800 کیلوگرم ساخت.
پوکه رسی در پر کردن فضاهای خالی، ساختن بلوکهای سبک وزن و بتنهای سبک عایق حرارتی و بتن سبک باربر (سازهای) به مصرف میرسد. بتن لیکا (پوکه رسی) از سایر بتنهای دانه سبک مقاومت بیشتری دارد.
پرلیت سنگی است شیشهای با منشاء آتشفشانی به شکل مروارید[10] که در اثر حرارت دادن در گرمای 900 تا 1000 درجه، آب موجود در آن به صورت بخار درآمده و سبب ازدیاد حجم چشمگیر پرلیت (که در این درجه به صورت مذاب و خمیری درآمده است) میگردد. بتن پرلیتی مقاومت کمی دارد و بیشتر برای عایقکاری حرارتی به کار برده میشود. پرلیت منبسط شده در ساختن ملاتها و اندودهای گچی و سیمانی سبک به مصرف میرسد. اندودهای پرلیتی، عایق حرارتی مناسبی هستند، خطر گسترش آتش را کاهش میدهند و ویژگیهای جذب صوت آنها مطلوب است.
[1]. Pumice
[2]. Scoria
[3]. Diatomite = Diatom Earth
[4]. Diatoms
[5]. Slate
[6]. Expanded Polystyrene
[7]. Leca = Light Weight Expanded Clay Aggregate
[8]. Expanded Perlite
[9]. Bulk Density
[10]. Pearl=Perlite