۹-۱۲-۱-۱ قالب و قالب بندی
قالب، سازه ای موقّت وگاهی اوقات دائمی است که وظیفه آن تحمل بارهای ناشی از بتن و نیز ناشی از اجرای بتن تا هنگامی است که مقاومت بتن به جایی برسد که خود بتن و یا خود بتن و آرماتورهای موجود در آن بتوانند بارهای مزبور را تحمل کنند. سیستم قالب بندی شامل قالب، پشتبندها، وادارها، داربست بندی، قطعات اتصال و نظایر آنها می باشد.
بیش از ساخت و اجرای تمامی انواع قالب ها می باید نقشه ها، مشخصات فنی، و در صورت لزوم دفترچه محاسبات آنها را تهیه و به تایید مراجع ذیصلاح رسانید. میزان و جزئیات این امر، به شرایط و ویژگی های قالب، از جمله ابعاد، پیچیدگی، اهمیت، استفاده مجدد و نظایر آنها بستگی دارد.
تمامی قالب ها را می باید برای مقاومت و خدمت دهی طراحی کرد. پایداری سیستم سازه و نیز امکان کمانش اعضای سازه ای را می باید برای تمامی شرایط ممکن بررسی و کنترل کرد.
۹-۱۲-۱-۲سیستم های سازه ای قالبه ای انواع اعضای سازه ای
۹-۱۲-۱-۲-۱سیستم سازه ای قالبه ای دال ها
این سازه ها شامل صفحه رویه، پشت بندهای در دو امتداد متعامد یعنی تیرچه ها و تیرکها، و پایه ها (شمع ها) می باشد.
۹-۱۲-۱-۲-۲ سیستم سازه ای قالبه ای دیوارها
این سازه ها شامل صفحه رویه، پشتبندهای قائم، پشتبندهای افقی، بولتها و وادلرها می باشند.
۹-۱۲-۱-۲-۳ سیستم سازه ای قالبه ای ستون ها
این سازه ها شامل صفحه رویه و پشتبندهای سخت کننده آن و یوغ و یا صفحه رویه و پشت بندهای سخت کننده آن و اتصالات بین پشت بندهای سخت شده می باشد.
۹-۱۲-۱-۲-۴ سیستم سازه ای قالبه ای تیرها
این سازه ها شامل دو بخش سازه قالب کف تیر و سازه قالب دیوارهای تیر می باشد. سازه قالب کف تیر رفتاری مشابه قالبه ای دال ها و سازه قالب دیوارهای تیر رفتاری نظیر قالبه ای دیوارها دارد.
۹-۱۲-۱-۲-۵ سیستم سازه ای قالبه ای فونداسیون ها
این سازه ها شامل قالبه ای دیوارهای فونداسیون می شوند و رفتاری مشابه قالبه ای دیوارها دارند.
۹-۱۲-۱-۲-۶ سایر سیستم های سازه ای قالب ها
این سازه ها ممکن است ترکیبی از سیستم های سازه ای بندهای۹-۱۲-۱-۲-۱ تا ۹-۱۲-۱-۲-۵ ویا یک سیستم سازه ای خاص باشد.
۹-۱۲-۱-۲-۷ داربست
سازه ای موقت است که برای نگهداری قالب در موقعیت مورد نظر، سکوهای کار و تحمل بارهای حین اجرا برپا می شود و شامل شمع بندی، پایه های قائم، صفحات افقی، بادبندها، زیرسریها و نظایر آن می گردد.
۹-۱۲-۱-۳ عملکردهای قالب
۱) قالب باید بتن را در شکل مورد نظر در محدوده رواداری ها نگاه دارد، به سطح آن نمای دلخواه بدهد، و بارهای وارده را تا زمان سخت شدن و کسب مقاومت کافی تحمل کند.
۲) قالب باید در برابر نیروهای وارده به خوبی محاسبه شده و ایمنی لازم را داشته باشد.
۳) بتن را در برابر صدمات مکانیکی نیز حفظ کند.
۴) از کم شدن رطوبت بتن و نشت شیره آن جلوگیری نماید.
۵)عایقی مناسب در برابر سرما و گرمای محیط باشد.
۶) میلگردها و سایر اجزا و قطعاتی را که داخل بتن قرار می گیرند در محل مورد نظر نگاه دارد.
۷) در برابر نیروهای ناشی از لرزاندن و مرتعش ساختن بتن مقاومت کند و بدون آسیب رساندن به بتن از آن جدا شود.
۹-۱۲-۱-۴ رواداری ها
رواداری ها را باید تا حد امکان و تا جایی که اهداف پیش بینی شده برای کل ساختمان و ظرفیت باربری ساختمان یا هر قسمت از آن در حدی غیر قابل قبول مخدوش نشود، بزرگ اختیار کرد.
مبنای سنجش خطاهای احتمالی، نقاط و خطوطی است که در شروع کار ایجاد و تا پایان کار به نحوی مقتضی حفظ می شوند. چنانچه رواداری ها توسط طراح تعیین نشده باشد، انحراف ابعاد و موقعیت قالب ها نباید از حدودی معین تجاوز کند. حدود رواداری های قالب ها برای ساختمان ها و قطعات متداول بتن آرمه در جدول۹-۱۲-۱ درج شده اند.
رواداری های فوق می باید در آرماتوربندی اعضای سازه ای، به ویژه ستون ها و دیوارها، نیز رعایت گردند. سیستم سازه ای را می باید به گونه ای طراحی و محاسبه و اجرا کرد که بتواند رواداری های مورد نظر را در عمل تعیین نماید.
جدول ۹-۱۲-۱ رواداری های ساختمان های بتنی متعارف
|
ردیف |
شرح |
رواداری |
|||||||
|
1 |
انحراف از امتداد قائم |
الف |
در لبه و سطح ستونها، پایه- ها، دیوارها، نبشها و کنج ها |
6 میلی متر و در هر 3 متر طول |
|||||
|
حداکثر 25 میلی متر در کل طول |
|||||||||
|
ب |
برای گوشه نمایان ستونها، درزهای کنترل، شیارها و دیگر خطوط برجسته نمایان و مهم |
6 میلی متر در هر 3 متر طول |
|||||||
|
حداکثر 12 میلی متر در کل طول |
|||||||||
|
2 |
انحراف سطوح با ترازهای مشخص شده در نقشه ها |
الف |
در سطح زیرین دال ها، سطح زیرین تیرها، نبشها و کنج ها قبل از برچیدن حایلها |
6 میلی متر در هر 3 متر طول |
|||||
|
9 میلی متر در هر چشمه یا هر 6 متر طول |
|||||||||
|
|
ب |
در نعل درگاه ها، زیرسریها، جان پناه های نمایان شیاره ای افقی و دیگر خطوط برجسته نمایان و مهم |
6 میلی متر در هر 6 متر طول |
||||||
|
حداکثر 12 میلی متر در کل طول |
|||||||||
|
3 |
انحراف ستونها، دیوارها و تیغه- های جداکننده از موقعیت مشخص شده در پلان ساختمان |
در هر چشمه |
12 میلی متر |
||||||
|
در هر 6 متر طول |
12 میلی متر |
||||||||
|
حداکثر در کل طول |
25 میلی متر |
||||||||
|
4 |
انحراف از اندازه و موقعیت واقع در کف و دیوار و غلاف ها |
± 6 میلی متر |
|||||||
|
5 |
اختلاف در ابعاد ستونها، مقطع عرضی ستونها و تیرها و ضخامت دال ها و دیوارها |
الف |
در جهت نقصانی |
12 میلی متر |
|||||
|
ب |
در جهت اضافی |
||||||||
|
6 |
شالوده ها |
الف |
اختلاف اندازه های در پلان |
نقصانی |
12 میلی متر |
||||
|
اضافی |
50 میلی متر |
||||||||
|
ب |
جابه جایی یا خروج از مرکز |
دو درصد عرض شالوده در امتداد طول مورد نظر مشروط بر آنکه بیش از 50 میلی متر نباشد |
|||||||
|
پ |
ضخامت |
کاهش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده |
5 درصد |
||||||
|
افزایش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده |
محدودیتی ندارد |
||||||||
|
7 |
پله ها |
الف |
در تعداد معدودی پله |
ارتفاع پله |
± 1.5 میلی متر |
||||
|
ب |
در پله های متوالی |
کف پله |
± 3 میلی متر |
||||||
۹-۱۲-۱-۵مصالح مصرفی در قالب
مصالح مناسب برای قالب را باید با توجه به ملاحظات اقتصادی، ایمنی و سطح تمام شده مورد نظر انتخاب کرد. مشخصه های فیزیکی و مکانیکی مصالح را باید در ساخت قسمتهای مختلف مانند بدنه، رویه، ملحقات، اجزای نگهدارنده قالب و نظایر آنها مورد توجه قرار داد.
انواع مصالح متداول مورد استفاده در قالبه ای بتن عبارتند از:
چوب، فولاد، آلومینیوم، مواد پلیمری و مصالح بنایی.
چوب مصرفی در قالب ها شامل انواع تخته لایه (پلای وود)، چهارتراش، و نظایر آنها می شود.
چوب مصرفی برای قالب باید صاف، بدون پیچ و تاب، سالم و بدون گره باشد. از مصرف چوب تازه برای قالب بندی باید خودداری شود. طراحی و محاسبه قالبه ای چوبی بر اساس طراحی و محاسبه ساختمان های چوبی موقت صورت می گیرد.
فولاد ممکن است به صورت گرم نورد شده و یا سرد خم شده در سازه های قالب به کار رود. در هریک از حالات می باید ضوابط طراحی ساختمان های گرم نورد شده یا سرد خم شده را به کار برد.
استفاده از آلومینیوم در سطوح در تماس با بتن، به ویژه در صفحات رویه ممنوع است، زیرا هم موجب خرابی قالب و هم موجب کاهش کیفیت بتن می شود.
دو نوع مواد پلیمری مصرفی در قالبه ای بتنی عبارتند از: پلاستیکهای سخت و پلاستیکهای الیافی.
در صورتی که از مصالح بنایی به عنوان قالب استفاده می شود باید شرایطی را در اجرا فراهم آورد که از جذب آب بتن توسط مصالح بنایی، که موجب کاهش کیفیت بتن می گردد، جلوگیری شود.
۹-۱۲-۱-۶ اجرای قالب
۱) تعبیه قالب برای اعضای بتنی با سطح فوقانی با شیب بیشتر از 1:1 الزامی است.
۲) پیش از آرماتوربندی می باید تا حد امکان رویه قالب ها را نصب کرده و مواد رها ساز (روغن قالب) را روی قالب ها مالید.
۳) قطعات رویه قالب ها را می باید به گونه ای در کنار هم قرار داده و جفت کرد که هدر رفتن شیره بتن ممکن نباشد.
۴) قالب ها باید از هر نوع آلودگی، ملاتها، مواد خارجی و نظایر اینها عاری باشند و پیش از هر بار مصرف با مواد رهاساز پوشانیده شوند. این مواد را باید چنان به کار برد که بدون آلوده شدن آرماتورها، روی سطوح قالب لایهای یکنواخت و نازک بوجود آید.
۵) در مواردی که دسترسی به کف قالب ها دشوار یا غیر ممکن باشد، باید با تعبیه دریچه های بازدید و کفشوی قالب امکان تمیز کردن قالب پیش از بتن ریزی را فراهم کرد.
۶) در صورتیکه کیفیت سطح تمام شده، اهمیتی خاص داشته باشد، نباید از قطعات قالب صدمه دیده در مراحل قبلی استفاده کرد.
۷) مجموعه قالب بندی باید در تمامی مراحل پیش از بتن ریزی، ضمن و پس از آن به دقت زیر نظر باشد و به منظور حفظ مجموعه در محدوده رواداری تعیین شده تنظیم شود.
۸) تعبیه خیز اولیه برای تیرها و دال های با دهانه بزرگ به گونه ای که بتواند تغییر شکل دراز مدت ناشی از بار مرده را جبران نماید، الزامی است.
۹-۱۲-۱-۷ پایه های اطمینان
۱) هنگام برداشتن قالب سطوح زیرین قطعات بتن آرمه باید پایه هایی را به عنوان پایه های اطمینان در زیر سطح باقی گذاشت تا از بروز تغییر شکل های تابع زمان جلوگیری شده و در عین حال تا کسب مقاومت کافی بتن، از بروز مشکلات مقاومتی و تغییر شکلی در ساختمان جلوگیری کند.
۲) پیش بینی پایه های اطمینان برای تیرهای با دهانه بزرگتر از 5 متر، تیرهای کنسول به طول بیشتر از دو و نیم متر، دال های با دهانه بزرگتر از سه متر، و دال های کنسول، به طول بیشتر از یک و نیم متر اجباری است. تعداد پایه های اطمینان، فاصله بین آنها، و مشخصات آنها را می باید از طریق محاسبه و بر مبنای مقاومت کوتاه مدت بتن بدست آورد ولی در هر حال فاصله بین آنها نباید از سه متر بیشتر باشد.
۹-۱۲-۱-۸ قالب برای بتن ریزی در زیر آب
۱)قالب برای بتن ریزی در زیر آب، با توجه به ملاحظاتی که در مورد دیگر انواع قالب آمده است، طرح و محاسبه می شود با این تفاوت که جرم بتن در زیر آب بر اثر نیروی ارشمیدس به اندازه جرم آب جابجا شده کاهش می یابد.
۲) در ناحیه جزر و مد، قالب ها باید برای پایین ترین تراز آب طرح و محاسبه شوند.
۳) تغییرات در برنامه های اجرایی ممکن است بتن ریزی را که برای حالت غوطه وری برنامه ریزی شده با تغییر شرایط مواجه سازد و به این ترتیب فشار آب را از دایره عمل خارج نماید.
۴)قالبه ای زیر آبی را باید تا حد امکان در قطعات بزرگ و در بالای سطح آب ساخت و سپس در محل خود در زیر آب مستقر کرد.
۵) باید از به کار بردن بولتها و کشهای درونی در قالب که می تواند در کار بتن ریزی اختلال ایجاد کند، تا حد امکان پرهیز شود.
۶) قالب ها را می باید به دقت به یکدیگر متصل کرده و به ترتیبی در کنار مصالح و یا قسمتهای ساخته شده قبلی قرار داد که دوغاب و ملات تحت تأثیر فشار از درزها خارج نشود.
۷) چنانچه قالب در معرض عبور جریان آب قرار می گیرد باید از وجود منافذ کوچک در قالب که امکان شسته شدن ذرات بتن تازه را فراهم میسازد، پرهیز گردد.
۹-۱۲-۱-۹ قالب برداری
۹-۱۲-۱-۹-۱ نحوه قالب برداری
۱) قالب را باید هنگامی برداشت که بتن بتواند تنش های موثر را تحمل کند و تغییر شکل آن از تغییر شکل های پیش بینی شده تجاوز نکند.
۲) پایه ها و قالبه ای باربر نباید قبل از آنکه اعضا و قطعات بتنی مقاومت کافی را برای تحمل وزن خود و بارهای وارد کسب کنند، برچیده شوند.
۳)عملیات قالب برداری و برچیدن پایه ها باید گام به گام، بدون اعمال نیرو و ضربه طوری صورت گیرد که اعضا و قطعات بتنی تحت اثر بارهای ناگهانی قرار نگیرند، بتن صدمه نبیند و ایمنی و قابلیت بهره برداری قطعات مخدوش نشود.
۴) در صورتیکه قالب برداری پیش از پایان دوره مراقبت بتن انجام پذیرد، باید تدابیری برای مراقبت پس از قالب برداری اتخاذ کرد.
۹-۱۲-۱-۹-۲ برداشتن پایه های اطمینان
۱) برای تیرهای با دهانه تا هفت متر، برداشتن کل قالب و داربست و زدن پایه های اطمینان مجاز است ولی برای دهانه های بزرگتر از هفت متر، تنظیم قالب و داربست باید به گونه ای باشد که برداشتن قالب بدون جابجایی پایه های اطمینان میسر باشد و یا برداشتن قالب و زدن پایه موقت، به صورت مرحله ای باشد.
۲) برای ساختمان های متشکل از دیوارها و دال های بتن آرمه، نظیر ساختمان هایی که با قالبه ای تونلی یا قالبواره های به ابعاد بزرگتر ساخته شوند، می توان برچیدن پایه های اطمینان و برپایی مجدد آنها را در دهانه های تا ده متر مجاز دانست مشروط بر آنکه زدن پایه های اطمینان بلافاصله پس از برداشتن قالب باشد و در عمل اطمینان حاصل شود که هیچ نوع ترک یا تغییر شکل نامطلوب بروز نخواهد کرد. در این حالت نیز اجرای مرحله ای پایه اطمینان قالب الزامی است.
۳) بطور کلی در صورتیکه قطعه مورد نظر جزئی از سیستمی پیوسته باشد، هنگامی می توان پایه های اطمینان را برداشت که تمامی قطعات مجاور آن هم بتن ریزی شده باشند و بتن مقاومت کافی را کسب کرده باشد. در صورتیکه تیر یا دال یکسره طراحی شده باشد، نمی توان پایه های اطمینان دهانه ای را برچید مگر آنکه دهانه های طرفین آن بتن ریزی شده باشند و بتن آن نیز مقاومت لازم را به دست آورده باشد.
۴) در صورت تکیه کردن مجموعه قالب بندی طبقه فوقانی روی طبقه تحتانی فقط هنگامی می توان طبقه زیرین را برچید که بتن طبقه بالا مقاومت لازم را بدست آورده باشد. این امر می باید مبتنی بر محاسبات سازه ای صورت پذیرد.
۵) توصیه می شود پایه های اطمینان همیشه در دو طبقه متوالی وجود داشته باشند و تا حد امکان هر دو پایه اطمینان نظیر در دو طبقه، بر روی هم و در امتدادی واحد قرار گیرند.
۶) برداشتن پایه های اطمینان باید بدون اعمال فشار و ضربه، به گونه ای باشد که بار به تدریج از روی آنها حذف شود.(در دهانه های بزرگ از وسط دهانه به سمت تکیه گاه ها و در کنسولها از لبه به طرف تکیه گاه).
۷) برداشتن بار از روی پایه های اطمینان در دهانه های بزرگ و قطعاتی که نقش سازه ای حساسی دارند، باید با وسائل قابل کنترل انجام پذیرد به گونه ای که در صورت لزوم در هر لحظه بتوان باربرداری از روی پایه ها را متوقف کرد.
۹-۱۲-۱-۱۰ زمان قالب برداری
الف) در صورتیکه زمان قالب برداری در طرح تعیین و تصریح نشده باشد باید زمان های داده شده در جدول۹-۱۱-۲ را بعنوان حداقل زمان لازم برای برچیدن قالب ها و پایه ها ملاک قرار داد.
جدول ۹-۱۲-۲ حداقل زمان لازم برای قالب برداری
|
شرح نوع قالب بندی |
دمای مجاور سطح بتن(درجه سلسیوس) |
||||
|
24 و بیشتر |
16 |
8 |
0 |
||
|
قالب های قائم، ساعت |
9 |
12 |
18 |
30 |
|
|
دال ها |
قالب زیرین، شبانه روز |
3 |
4 |
6 |
10 |
|
پایه های اطمینان، شبانه روز |
7 |
10 |
15 |
25 |
|
|
تیرها |
قالب زیرین، شبانه روز |
7 |
10 |
15 |
25 |
|
پایه های اطمینان، شبانه روز |
10 |
14 |
21 |
36 |
|
زمان های داده شده با رعایت نکات مشروحه زیر معتبرند:
۱) بتن با سیمان پرتلند معمولی نوع یک یا دو یا سایر سیمان هایی که روند کسب مقاومت مشابه دارند، ساخته شده باشد.
۲) در صورتیکه ضمن سخت شدن بتن دمای محیط به کمتر از صفر درجه سلسیوس تنزل کند زمان های داده شده را باید با توجه به شرایط بند۹-۸-۴ اصلاح کرد.
۳) در صورت استفاده از سیمان پرتلند نوع سه یا مواد زود سخت کننده یا عمل آوری با بخار می توان زمان های داده شده را کاهش داد.
۴) در صورت استفاده از سیمان یا مواد دیر سخت شونده نظیر سیمان پرتلند نوع پنج یا سیمان هایی که روند کسب مقاومت مشابه دارند، باید زمان های داده شده را افزایش داد.
۵)در صورتیکه ملاحظاتی خاص برای جلوگیری از بروز ترکها (به خصوص در اعضا و قطعات با ضخامت های متفاوت یا رویارو با دماهای مختلف)، یا تقلیل تغییر شکل های ناشی از وارفتگی مورد نظر باشد، باید زمان های داده شده را افزایش داد.
۶) در صورتیکه عمل آوردن تسریع شده یا قالب بندی خاصی مورد نظر باشد تقلیل زمان های داده شده امکان پذیر است.
ب) برچیدن قالب ها و پایه ها در مدتی کمتر از زمان های داده شده در جدول۹-۱۲-۲ فقط به شرط آزمایش قبلی میسر است.
در صورتی که آزمایش آزمونه های آگاهی (نگهداری شده در کارگاه) حاکی از رسیدن مقاومت بتن به حداقل هفتاد درصد مقاومت مشخصه باشد، می توان قالبه ای سطوح زیرین را برداشت ولی برچیدن پایه های اطمینان فقط در صورتی مجاز است که علاوه بر مراعات تمامی محدودیت ها، بتن به مقاومت بیست و هشت روزه مورد نظر رسیده باشد.
۹-۱۲-۱-۱۱ روش های طراحی قالب ها
قالب ها را از انواع مواد و مصالح می سازند. در یک سیستم قالب بندی ممکن است در عین حال از چند نوع مصالح نیز استفاده کرد.
گاهی اوقات، بویژه در ساختمان های بتن آرمه، ممکن است از سازه اجرا شده طبقات زیرین بعنوان بخشی از سیستم قالب بندی نیز استفاده کرد.
اعضای چوبی سیستم قالب بندی را معمولاً به روش تنش مجاز، با استفاده از ضوابط طراحی ساختمان های چوبی، طراحی می کنند.
طراحی سایر اعضای سیستم قالب بندی که با فولاد، آلومینیوم، مواد پلیمری، یا بتن ساخته می شوند بر اساس آیین نامه ها و مقررات و ضوابط مربوطه صورت می گیرد.
۹-۱۲-۱-۱۲ بارهای وارد بر قالبه ای بتن
بارهای وارد بر قالبه ای بتن به پنج بخش اصلی تقسیم بندی می شوند:
۱- بارهای قائم
۲-بارهای جانبی ناشی از فشار رانشی بتن تازه
۳-بارهای افقی
۴-بارهای ویژه
۵-بارهای ناشی از پسکشیدگی
قالب ها را می باید به گونه ای طراحی کرد که بتوانند بارهای وارده را پیش از آنکه سازه بتنی مقاومت کافی را بدست آورد، با ایمنی مناسبی تحمل کنند.
۹-۱۲-۱-۱۳ سیستم های سازه ای قالبه ای انواع اعضای بتنی
۹-۱۲-۱-۱۳-۱ سیستم سازه ای قالبه ای دال ها
بارهای قائم وارد بر این قالب ها مستقیماً بر صفحه رویه قالب وارد می آید. این بارهای وارده از طریق صفحه رویه به تیرچه ها، و از طریق تیرچه ها به تیرکها، و از طریق تیرکها به پایه ها (شمع ها)منتقل می گردند.
۹-۱۲-۱-۱۳-۲ سیستم سازه ای قالبه ای دیوارها
در این قالب ها، فشار رانشی بتن تازه بر صفحه رویه قالب وارد می آید. نیروی ناشی از این فشار از طریق صفحه رویه به پشت بندهای قائم، و از طریق پشت بندهای قائم به پشت بندهای افقی به عضو کششی ای که بولت نامیده می شود منتقل می گردد. وادارها نیروی ناشی از بار باد و نیز ناشی از ضربه ها و نیروهای حین کار را تحمل می کنند.
۹-۱۲-۱-۱۳-۳ سیستم سازه ای قالبه ای ستون ها
در این نوع قالب ها، فشار رانشی بتن تازه بر صفحه رویه قالب وارد می آید. این نیروها به پشت بندهای قالب منتقل می شوند. نیروهای ناشی از رانش بتن تازه موجب ایجاد نیروی کششی در یوغ ها می گردد.
وادارها نیروی ناشی از بار باد و نیز ناشی از ضربه ها و نیروهای حین کار را تحمل می کنند.
۹-۱۲-۱-۱۴ اسناد و مدارک فنی قالبه ای بتن
جزئیات و ضوابط اسناد و مدارک فنی قالبه ای بتن (نقشه ها، مشخصات فنی، دفترچه محاسبات، و نظایر آنها) می باید مبتنی بر اصول کلی مهندسی ساختمان و بتن و نیز آیین نامه ها و مقررات ملی مربوطه باشند.
اسناد و مدارک فنی قالب ها می باید از جمله شامل موارد زیر باشد:
۱-نوع مصالح مصرفی در قالب
۲-ابعاد و اندازه های اعضا
۳-جزئیات اتصالات اعضا
۴-مرجع محاسبات
۵-بارهای و روش های طراحی و ضرایب اطمینان
۶-جزئیات دقیق روش اجرای کار و توالی مراحل کار، هم در قالب بندی و هم در قالب برداری
۷-جزئیات تاثیر روش اجرای کار و توالی مراحل اجرای کار بر بارهای طراحی و محاسبات سازه قالب
۸-جزئیات مهاره ای افقی، بستها و قیدها و سیستم تامین صلبیت جانبی سازه قالب
۹-جزئیات روش آب بندی اجزای قالب به منظور جلوگیری از خروج شیره بتن از قالب
۱۰-. جزئیات روش های به کار برده شده برای تامین آب بندی سازه بتن آرمه در حال اجرا درهنگام بهره برداری، از جمله واتراستاپ ها، تیرهای زیرسری، و نظایر آنها
۱۱-جزئیات سوراخ های تعبیه شده در قالب برای خروج آشغال و آب حاصل از شستشوی قالب پیش از بتن ریزی و نیز برای بازرسی احتمالی داخل قالب
۱۲-جزئیات درزهای اجرایی و قطعات لازم برای اجرای درز به شکل های خاص، به منظور تامین پیوستگی مناسب بین بتن های دو طرف درز
۱۳-جزئیات اجرا و محل قرارگیری لوله ها و مجراهای مدفون در بتن، از جمله لوله ها و مجراهای آب، فاضلاب، بخار، برق، گاز و نظایر آنها. شایان ذکر است که این جزئیات می باید با رعایت ملاحظات سازه ای، تاسیساتی و تمامی موارد ذیربط و مبتنی بر آیین نامه ها و مقررات ملی ساختمان در زمینه های مربوط تهیه گردد. همچنین رعایت ضوابط دوام در خصوص لوله ها و مجراهای مزبور و هرگونه قطعه فلزی احتمالی مدفون در بتن الزامی است.
۱۴-جزئیات سوراخ های زهکش برای خروج آب پشت دیوار، در قالبه ای دیوارهای حایل و نظایر آنها.
۱۵-جزئیات سوراخ های احتمالی کارگذاشته شده برای پمپاژ بتن و ورود ویبراتور به درون قالب
۱۶-جزئیات نوع ویبراتورهای خارجی یا قالبه ای بدنه، در صورت استفاده و محل و جزئیات نصب آنها بر روی قالب
۱۷- جزئیات تامین شرایط برای جلوگیری از سقوط آزاد بتن در ارتفاع بیش ازm 1.2
۱۸- جزئیات روش تنظیم و جانمایی قالب در محل خود
۱۹- جزئیات سکوی کار و سایر سکوهای ویژه نصب و برپایی قالب
۲۰-جزئیات خاص قالبه ای ویژه، نظیر قالبه ای بالا رونده، قالبه ای لغزنده، قالبه ای تونلی (قالبه ای یکپارچه دال و دیوار)، قالبه ای تونل ها، قالبه ای پل ها، و سایر انواع قالبه ای ویژه.
۹-۱۲-۱-۱۵ حداکثر تغییر شکل مجاز اعضای خمشی
اعضای خمشی قالب ها، از جمله صفحات رویه و پشت بندهای متعامد قالبه ای دیوارها و دال ها، عموماً به صورت تیرهای یکسره رفتار می کنند. حداکثر مقدار تغییر شکل مجاز اعضای خمشی، بسته به اهمیت ساختمان می باید بر اساس ضوابط آیین نامه ها و مقررات ملی مربوطه در نظر گرفته شود. در عین حال، هنگامی که نمای عضو یا صلبیت آن مهم باشد، مقدار زیر می تواند به عنوان یک معیار مناسب برای حداکثر تغییر شکل اعضای خمشی ساختمان قالب در نظر گرفته شود:
![\[\Delta _{max}=min\left ( \frac{l}{360},1.5mm \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-7657e078b7f7bea9465ae3c14ce3b9f2_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
(۱-۱۲-۹)
در عبارت اخیر
![\[l\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-48e071fe11a228d0bf4722b712445c16_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
نشان دهنده طول هریک از دهانه های آزاد قالب، و نه طول کل عضو سازه ای،است.
در صورتیکه نمای عضو و یا صلبیت آن از اهمیت زیادی برخوردار نباشد، معیار زیر برای حداکثر مقدار Δmax مناسب است:
![\[\Delta _{max}=min\left ( \frac{l}{270},3mm \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-0baf10ddd9212505660e5e671e1229f3_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
(2-۱۲-۹)
۹-۱۲-۱-۱۶ بارهای قائم وارد بر قالب ها
قالب دال ها و قالب کف تیرها را برای بارهای قائم وارد بر قالب طراحی می کنند.
بارهای قائم عمدتاً ناشی از موارد زیر می باشند:
۱- وزن قالب و ملحقات و قطعات اتصال آن
۲-وزن بتن تازه ریخته شده
۳-وزن آرماتوربندی و سایر اقلام کار گذاشته شده در داخل بتن
۴-وزن ناشی از اجرای کار در هنگام آرماتوربندی، بتن ریزی، عمل آوری و نظایر آنها، که عبارتند از:
الف) وزن کارگران و پرسنل
ب) وزن ابزار و وسایل و تجهیزات، از جمله دستگاه ویبراتور و نظایر آن
ت) وزن مواد و مصالح انبار شده بر روی قالب
ث) بار قائم ناشی از اجرای عملیات بتن ریزی
ج) بارهای موقت ناشی از انبار کردن مصالح، اعم از در حین کار یا سایر زمان ها
چ) بارهای ناشی از فشار رو به بالای باد
ح) در ساختمان های چند طبقه، بارهایی که از اتمام یا بخشی از طبقات فوقانی بر قالب ها واردمی شود را نیز می باید در طراحی قالب ها به حساب آورد.
۹-۱۲-۱-۱۶-۱ انواع بارهای قائم
بطور کلی بارهای قائم شامل دو بخش اصلی زیر می شوند:
۱-بارهای مرده، که شامل وزن قالب به علاوه وزن بتن تازه ریخته شده و وزن آرماتور درون آن می شوند.
۲-بارهای زنده، که شامل وزن کارگران، وسایل و تجهیزات، مواد و مصالح انبار شده، عبورگاه کارگران وسایل و تجهیزات و ضربات ناشی از اجرای کار و ویبره بتن و نظایر آنها می شوند.
در ساختمان های چند طبقه، که ممکن است بارهای ناشی از طبقات فوقانی نیز به طبقات پایین وارد شوند، این بارها را باید در محاسبات سیستم شمعبندی و داربستها و پایه های اطمینان طبقات پایین، متناسب و منطبق بر شرایط کار، در نظر گرفت.
بارهای زنده طراحی وارد بر قالب ها را نباید کمتر از m2 2.4 kN وارد بر تصویر سطح افقی در نظر گرفت. همچنین در صورتی که از وسایل حمل ماشینی بتن استفاده می شود نباید این مقدار را کمتر از m2 3.6 kN در نظر گرفت.
مجموعه بارهای مرده و زنده طراحی را نباید کمتر از4.8 kN/ m2 و در صورت استفاده از وسائل حمل ماشینی بتن نباید کمتر از 6 kN/ m2 در نظر گرفت.
وزن مخصوص بتن تازه با وزن متعارف را می توان برابر با24 kN/ m3 برای بتن بدون آرماتور و25KN/m 3برای بتن با آرماتور در نظر گرفت.
۹-۱۲-۱-۱۷ نیروی برکنش ناشی از باد بر قالبه ای افقی بتن، بر اساس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان
در قالبه ای افقی نظیر قالبه ای دال افقی و نظایر آن، نیروی بر کنش وارد بر قالب ها (P2) را می توان بر اساس مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (بارهای وارد بر ساختمان) بدست آورد.
نیروی برکنش از جمله نیروهای قائم وارد بر قالب محسوب می شود.
شایان ذکر است که نیروی باد در راستای قائم و در جهت از پایین به بالا بر قالب وارد می آید.
همچنین در صورتیکه این نیرو اثر کاهنده بر روی بارهای ثقلی مرده و زنده داشته باشد نباید آن را در نظر گرفت.
نیروهای برکنش، بویژه از نظر طراحی اتصال پایه های قالبه ای قائم و دوختن آنها به زمین یا کف و نیز به خود قالب بسیار مهم است. برای طراحی بدین منظور می باید شرایط قالب را پیش از اجرا، یعنی پیش از وارد آمدن بارهای حین اجرا و وزن کارگران و بتن دال و نظایر آنها، در نظر گرفت.
۹-۱۲-۱-۱۸: در محاسبه بارهای جانبی ناشی از فشار رانشی بتن تازه، پیش از گیرش آن، بتن را به عنوان یک مایع در نظر می گیرند لذا نیروی ناشی از رانش بتن تازه عموماً همانند فشار هیدرواستاتیکی مایعات به دست می آید. وزن مخصوص بتن تازه با سنگدانه های با وزن مخصوص متعارف را می توان برابر با 24 kN / m3 در نظر گرفت. که لازم نیست فشار حاصل از فرض فوق از مقادیرحدی بدست آمده در بند ۹-۱۲-۱-۱۸-۲ بیشتر در نظر گرفته شود.
۹-۱۲-۱-۱۸-۱پارامترهای موثر بر بارهای جانبی وارد بر قالبه ای بتن
بارهای جانبی ناشی از رانش بتن تازه، اساساً بر قالبه ای ستون ها، دیوارها، دیوارهای طرفین قالبه ای فونداسیون ها، و دیوارهای طرفین قالبه ای تیرها وارد می آیند. این بارهای جانبی عمدتاً ناشی از موارد زیر می باشند:
۱-بارهای ناشی از رانش بتن تازه
۲-بارهای ناشی از فشار و مکش حاصل از بار باد
۳-بارهای ناشی از تغییرات دما
عوامل موثر بر بارهای جانبی ناشی از فشار رانشی بتن تازه، که بر قالب ها وارد می شوند، عبارتند از:
۱-سرعت بتن ریزی (V1)
۲-دمای بتن تازه (Tc )
۳-ارتفاع بتن ریزی (H)
در خصوص موارد فوق، نکات زیر را می توان بیان کرد:
۱-منظور از سرعت بتن ریزی V1، مقدار ارتفاع بتنی است که در واحد زمان ریخته می شود و واحد آن معمولا m/h است.
۲-دمای بتن ریزی در حدود 5-40 °C فرض شده است.
۹-۱۲-۱-۱۸-۲ محاسبه بارهای جانبی ناشی از فشار رانشی بتن تازه، وارد بر قالبه ای دیوارهای بتنی
فشار رانشی بتن تازه برای دیوارها و ستون ها طبق روابط۹-۱۲-۱ و۹-۱۲-۲ محاسبه می گردد:
الف) دیوارها
![\[V_{1}< 2m/h\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-6d5076b7547c2198cc0f434690cc79bc_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[P_{m}=7.2+\frac{800V_{1}}{T_{c}+18}\left ( kN/m^{2} \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-18d25154e65731b9369f77d122f8f277_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[2\leq V_{1}\leq 3m/h\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-43c6979d89cde63ddc9abbfe8672c2d6_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[P_{m}=7.2+\frac{800V_{1}}{T_{c}+18}+\frac{250V_{1}}{T_{c}+18}\left ( kN/m^{2} \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-50145075799a6c57ae869f5a2832e8e1_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[V_{1}> 3m/h\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-b189a6e46f0c6103d2fee624bd740919_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[P_{m}=24H\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-b80ce0256696f37966ed6eb419ef614e_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
![\[30\leq P_{m}\leq 100\left ( kN/m^{2} \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-1677a9053444232b514b73e06d939018_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
(1-۱۲-۹)
ب) ستون ها
![\[30\leq P_{m}\leq 150\left ( kN/m^{2} \right )\]](http://benamekhoda.org/wp-content/ql-cache/quicklatex.com-e9fa49c744abb3d7997aa5678786385a_l3.png "Rendered by QuickLaTeX.com")
(2-۱۲-۹)
۹-۱۲-۱-۱۹ لوله ها و مجراهای مدفون در بتن
۹-۱۲-۱-۱۹-۱ کلیات
۱) مدفون کردن لوله ها و مجراهای آب و فاضلاب، بخار و گاز در بتن تیرها و ستون ها و در امتداد محور آنها، یا در بتن قطعات صفحه ای و به موازات میان صفحه آنها جز در موارد مندرج در این فصل ممنوع است.
۲) از عبور دادن لوله ها و مجراهای مذکور عمود بر امتدادهای ذکر شده باید تا حد امکان احتراز کرد. در صورت ضرورت باید اطراف لوله ها و مجراها را به نحوی مناسب تقویت کرد.
۳) در مناطقی که بارندگی مستمر ندارند، می توان برای ساختمان های تا سه طبقه، ناودان را در داخل بتن ستون دفن کرد مشروط بر اینکه در انجام محاسبات ساختمان، فضای اشغال شده توسط ناودان، خالی در نظر گرفته شود.
۴) عبور دادن لوله ها و مجراها از داخل فضای خالی تیرها و ستون های با مقطع مجوف مشروط بر اینکه قابل بازدید و قابل تعویض باشند، بلامانع است.
۵) لوله ها و مجراهای آلومینیمی نباید در قطعات بتنی دفن شوند، مگر آنکه به طرزی موثر روکش شده باشند به طوری که ترکیب شیمیایی میان بتن و آلومینیم و نیز فعل و انفعال الکتروشیمیایی بین آلومینیم و فولاد امکان پذیر نباشد.
۶) در قالب بندی، پوشش های طبقات و نیز دیوارهای باربر باید عبور لوله ها و مجراهای مورد نیاز تاسیسات مکانیکی و برقی مطابق نقشه های مربوط پیش بینی شود، تا تخریب بتن پس از اتمام بتن ریزی لازم نشود. در موارد اضطراری که تعبیه سوراخ ها در زمان قالب بندی و بتن ریزی پیش بینی نشده باشد، سوراخ کردن دال یا دیوار فقط با استفاده از وسایل مناسب و مصوب دستگاه نظارت مجاز است.
۷) قرار دادن لوله های پلاستیکی داخل ستون ها و دیوارها برای عبور میل مهاره ای قالب به شرط پرکردن آنها با ملات ماسه سیمان پس از قالب برداری، مجاز است. در صورتیکه تعداد و قطر این لوله ها در حدی باشد که هیچ یک از مقاطع بتن بیشتر از %3 تقلیل نیابد، می توان از پر کردن آنها صرف نظر کرد.
۸) در ستون ها، سطح اشغال شده توسط لوله ها و مجراهایی که همراه بستهای خود در بتن ستون دفن می شوند نباید از %3 سطح مقطعی که محاسبه مقاومت قطعه برآن اساس بوده یا برای مقابله با اثر آتش سوزی مورد نیاز است بیشتر باشد. به علاوه این گونه لوله ها و مجراها باید در حوالی محور طولی قرار گیرند.
در هر حال، عملکرد قطعه نباید با خدشه قابل ملاحظه ای مواجه شود. در صورت برآورده نشدن شروط فوق باید اثر مجراها را در مقاومت ستون ها منظور کرد.
۹) لوله ها و مجراهای مدفون در بتن دال ها، تیرها و دیوارها، به جز در مواردی که نقشه های آنها به تصویب مهندس طراح رسیده باشند، باید با هر دوی ضوابط زیر مطابقت داشته باشند:
الف) ابعاد بیرونی آنها نباید از 1/3 ضخامت کل قطعه مورد نظر بیشتر باشد.
ب) فاصله مرکز تا مرکز هر دو لوله یا مجرای مجاور نباید از 3 برابر قطر آنها کمتر باشد.
