۲-۱۳-۲ انواع

مصالح عمده‌ای که در پوشش کف، بدنه یا سقف مصرف می‌شوند، عبارتند از: سنگ، بتن، موزائیک، انواع آجر رسی، سرامیک و کاشی، پلاستیکهای گوناگون، لاستیک، چوب، چوب‌پنبه، مواد نساجی، مواد قیری، آجر ماسه‌آهکی، انواع اندودهای سیمانی، گچی و آهکی، فلزات، تخته گچی و کاغذ دیواری.

۱-۲-۱۳-۲ سنگ

در گذشته از سنگ قلوه و لاشه به همراه ملات گل، گل آهک یا ساروج در کفسازی و دیوارسازی سنگی استفاده می‌شد. گاهی اوقات در ترکیب با آجر (به صورت نره) به شکل نقشدار، کف سرسراها و کوچه‌ها را فرش می‌کردند. با دست‌چین کردن قلوه سنگها و انتخاب شکل، اندازه و رنگ مناسب، به زیبایی نقشها می‌افزودند. امروزه مصرف سنگ در کفها، پله‌ها، قرنیزها و دیوارها و ندرتاً سقفها به صورت صفحات نازکی (اصطلاحاً پلاک) می‌باشد. انواع سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگون، در پوشش به مصرف می‌رسند و برای این منظور صفحات سنگ را به ضخامتهای از 6 تا 50 میلیمتر (بسته به مورد مصرف و ابعاد سنگ) می‌برند و سطح آنها را به صورت صیقلی، تیشه‌ای یا چکشی آرایش می‌دهند.

سنگهای آذرین بیشتر از نوع گرانیت و دیوریت و سنگهای رسوبی از انواع آراگونیت، تراورتن، مرمریت و ماسه‌سنگ می‌باشند. از سنگ مرمر و شیست که از نوع دگرگونی هستند، نیز بهره‌گیری می‌شود. مصرف سنگ در ساختمانها به خاطر استحکام، پایداری در برابر سائیدگی، زیبایی و قابلیت تمیز کردن رایج است.

۲-۲-۱۳-۲ بتن

کفسازی و نماسازی با بتن کاربرد وسیعی دارد و از مراکز تفریحی گرفته تا انبارها، کارخانه‌ها و پیاده‌روها متداول است. نظر به اینکه پوششهای بتنی، به ویژه در کفها در معرض ضربه، سائیدگی و حمله نمکها و مایعات خورنده قرار می‌گیرند، از این رو انتخاب مصالح مناسب و دقت در ساختن بتن حائز کمال اهمیت است. تاب فشاری بتن مصرفی در کفهایی که زیر آمد و شد سبک هستند باید حداقل 24 مگاپاسکال باشد، در مورد آمد و شدهای متوسط تا سنگین مقاومت از 31 تا 48 مگاپاسکال تغییر می‌کند. عامل مهم در پایداری بتن کف در برابر عوامل مکانیکی، کیفیت سنگدانه مصرفی در آنست، زیرا مقاومت خمیر سیمانی حتی با تاب فشاری بسیار زیاد در برابر سائیدگی و ضربه، ناچیز است. برای آمد و شد سبک، سنگدانه شسته و دانه‌بندی شده از نوع کوارتز یا گرانیت بلوری و به منظور آمد و شد سنگین‌تر، سنگدانه از نوع سنگ سمباده[1]، سیلیس و تراپ[2] مناسب‌اند. در حالی که در آمد و شد سنگین، سنگدانه‌هایی که به روشهای خاصی استخراج شده‌اند یا از مصالح فلزی و غیر فلزی سخت ساخته شده‌اند، به مصرف می‌رسند. اختلاط کامل به منظور یکنواختی و پراکندگی همگن دانه‌ها و آغشته شدن کامل آنها با خمیر سیمان نیز ضروری است. اسلامپ بتن کف باید حتی‌المقدور کم باشد تا در اثر لرزاندن و پرداخت و ماله‌کشی، آب نیندازد و شیره آن رو نزند، زیرا این شیره در برابر سایش و ضربه بسیار ضعیف است. مراقبت از بتن نیز بسیار مهم است. کفهای بتنی ممکن است یکپارچه ریخته شوند یا در دو لایه آستر و رویه اجرا گردند. در صورت اخیر، سطح لایه آستر باید کاملاً خشن و دندانه‌دار رها شود تا قشر رویه به خوبی به آن بچسبد. در صورت امکان، ریختن دو لایه در یک زمان مناسب‌تر است. سنگدانه‌های آهنی را می‌توان به اندازه مورد نیاز روی بتن تازه ریخت و با لرزاندن و ماله‌کشی، آنها را به داخل بتن راند. مقدار سنگدانه بسته به سبکی و سنگینی آمد و شد از 5/2 تا 100 کیلوگرم در هر متر مربع سطح بتن کف، تغییر می‌کند. مصرف سنگدانه‌های فلزی به اندازه مناسب در کفهای بتنی باعث هدایت جریان الکتریسته شده و کفها را در برابر برخورد اشیاء، ضد جرقه می‌سازد. برای جلوگیری از سرخوردن روی کفهای بتنی، بهتر است از ماله چوبی یا چوب‌پنبه‌ای برای پرداخت بتن استفاده شود و سطح کار زبرتر گردد.

افزودن سنگدانه‌های خشنی مانند اکسید آلومینیوم[3] و سیلیکون کارباید[4] نیز متداول است. گاهی اوقات پس از اینکه خمیر سیمان قدری خود را گرفت، سطح بتن را با آب و جاروی سیمی یا علفی می‌شویند، خمیر سیمان شسته شده و سطح سنگها رو می‌زند و چنانچه اندازه و رنگ دانه‌ها مناسب انتخاب شود، نمای زیبایی پیدا می‌کند. این نماسازی برای کف و بدنه گاراژها، موتورخانه‌ها، کف پیاده‌روها و محوطه‌ها متداول بوده و به ”بتن شسته“ موسوم است. برای شستن خمیر سیمانی که خود را گرفته باشد، می‌توان از محلول اسید کلریدریک رقیق استفاده کرد. برای ساختن کفهای بتنی رنگی، رنگهای معدنی ویژه‌ای[5] به لایه رویه اضافه می‌کنند یا آنها را روی سطح بتن تازه می‌ریزند و با ماله‌کشی به داخل بتن می‌رانند.

برخی سنگدانه‌های فلزی رنگی نیز ساخته شده‌اند که هر دو ویژگی فلزی بودن و رنگی بودن را دارا هستند.

کفهای بتنی را به صورت بلوکهای پیش‌ساخته نیز در انواع مختلف می‌سازند. این بلوکها ممکن است به صورت یک لایه یا دو لایه ساخته شوند. قشر آستر، بتن معمولی ریزدانه است و لایه رویی را می‌توان با سیمان پرتلند معمولی، سیمان سفید یا رنگی و سنگدانه‌های خرده مرمر ساخت.

نماهای بتنی را می‌توان با ابزار دستی یا ماشینی سائید، تیشه‌داری کرد و به صورت چکشی در انواع نقشها آرایش داد.

۳-۲-۱۳-۲ موزائیک[6]

موزائیک نوعی بتن است که سطح آن سائیده شده و دارای ظاهری خالدار و درهم است و در کفها، پله‌ها، قرنیزها و نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. کفپوش موزائیک، ارزان، بادوام و متداول‌ترین نوع کفپوش در ایران است و بیشتر ساختمانهای مسکونی و آموزشی و برخی از ساختمانهای تجاری، اداری و بهداشتی با این کفپوش مفروش شده‌اند. در نماسازی و پوشش بدنه داخلی بعضی از ساختمانها نیز از موزائیک بهره‌گیری شده است. موزائیک را هم به صورت درجا و یکپارچه اجرا می‌کنند، در این صورت در سطوح بزرگ با نوارهای شیشه‌ای، سنگی، پلاستیکی و فلزی (مانند مس، برنج، برنز و آلومینیوم) درزبندی می‌شود و هم برای کفپوش یا قرنیز، به شکل بلوکهای پیش‌ساخته در کارخانه می‌سازند. موزائیک از دو لایه آستر و رویه ساخته می‌شود. لایه زیرین، بتن ریزدانه (نخودی) است و سیمان کمتری دارد و آب آن نیز کم است، لایه رویی، از خرده سنگ و نرمه سنگ و گرد سنگ و سیمان بیشتری ساخته شده است. در کارخانه، نخست قالب فولادین دور آن را تمیز کرده با روغن معدنی چرب می‌کنند، کف قالب از لاستیک یا فلز صاف است، ملات رویه را درون قالب می‌ریزند و روی آن را هموار می‌کنند، سپس ملات آستر را درون قالب ریخته و قسمتهای اضافی را تمیز و سطح آن را صاف می‌کنند، آستر  و رویه را با هم زیر فشار پرس قرار می‌دهند و پس از آن آجر موزائیکی را از قالب در می‌آورند و همانند بلوک بتنی در محلی که گرما و رطوبت مناسب داشته باشد، قرار می‌دهند تا سفت و سخت شود. موزائیک را معمولاً دو بار می‌سایند، بار اول آن در کارخانه است، پس از سائیدن چشمه‌ها و گودیهای سطحی، موزائیک را با خمیری از سیمان و گرد سنگ پر کرده و پس از عمل آمدن و سفت شدن، موزائیک را برای مصرف به کارگاه حمل می‌کنند. سایش دوم در کارگاه پس از نصب انجام می‌شود، موزائیک درجا را نیز دوبار در کارگاه می‌سایند. ملات رویه موزائیک ممکن است از سیمان پرتلند خاکستری یا سیمان سفید و رنگی باشد. دانه‌های سنگی رویه می‌توانند از انواع خرده سنگهای سفید و رنگی از جنس مرمر و مرمریت انتخاب شود. اندازه دانه‌های سنگی از چند میلیمتر تا چند سانتیمتر می‌تواند تغییر کند و گاهی تکه‌های لاشه سنگ را نیز در رویه موزائیک به کار می‌برند. ابعاد آجر موزائیک از 100 تا 500 میلیمتر تغییر می‌کند. موزائیک به اشکال مربع، مستطیل و چندضلعی ساخته می‌شود. هرچه اندازه آجر موزائیک بزرگتر شود، ضخامت آن نیز باید بیشتر باشد. کلفتی آجر از 20 تا 40 میلیمتر تغییر می‌کند.

سیمنت تایل[7] نوعی موزائیک است که با ملات پرآب‌تر و یکنواخت و به کمک لرزش ساخته می‌شود، این نوع موزائیک را معمولاً نمی‌سایند.

۴-۲-۱۳-۲ آجر

آجر از دوران باستان در نماسازی، فرش کف و ساختن پله معمول بوده است. در جاهای پر آمد و شد و پله‌ها، آجرها را به صورت نره فرش می‌کردند. گرچه امروزه نماسازی سطوح داخلی یا خارجی ساختمانها با آجر همچنان تداوم یافته و متداول است، ولی پوشش کف و پله با آجر کمتر معمول است و جای آن را کفپوش موزائیک گرفته است. برای کسب اطلاعات بیشتر به بند ۲-۲ مراجعه شود.

۵-۲-۱۳-۲ سرامیک

سرامیک همانند آجر از خاک رس ساخته شده و ممکن است بدون لعاب یا لعابدار باشد. سرامیکهای بدون لعاب را از راه پرس کردن یا اکستروژن شکل داده و می‌پزند، رنگ آنها پس از پخت از نخودی تا قرمز و قهو‌ه‌ای است. شکل سرامیکها مربع، مستطیل و چند ضلعی است و کلفتی آنها از 12 تا 20 میلیمتر تغییر می‌کند. ابعاد سرامیکهای مربع، 75، 100، 150، 200 و 250 میلیمتر بوده و اندازه سرامیکهای مستطیل، 150× 75 یا 200× 100 یا 250× 125 یا 300× 150 میلیمتر می‌باشد. به همراه این سرامیکها، اشکال و ابعاد ویژه برای مصرف در گوشه‌ها و قرنیزها نیز ساخته می‌شود. برای کف ساختمانهای صنعتی نوعی سرامیک به ابعاد 200× 100 میلیمتر و به ضخامت 30 تا 40 میلیمتر ساخته می‌شود. نوعی از این سرامیک ضد اسید است. سطح رویه سرامیکها ممکن است دارای برجستگی و نقش نیز باشد. رویه سرامیکها را ممکن است با لعاب ناهموار در رنگهای متنوع پوشاند تا در عین حال که ویژگیهای سرامیک لعابدار را دارا هستند، از لیز خوردن اشخاص و اشیاء بر روی آنها جلوگیری شود.

۶-۲-۱۳-۲ سرامیکهای موز ائیکی[8]

 سرامیکهای موزائیکی نوعی سرامیک ریز لعابدار یا بدون لعاب هستند که در نقشها و رنگهای متنوع (موزائیک) و به ضخامت 6 میلیمتر ساخته شده و با ورقه‌ای از کاغذ کرافت چسبدار به اندازه 300× 600 میلیمتر، پهلوی یکدیگر قرار داده شده‌اند. این سرامیکها را روی بستری از ملات قرار داده و پس از گرفتن ملات روی آن را با آب خیس می‌کنند تا کاغذ آن جدا شود و سپس با دوغاب درز آنها را پر می‌کنند. شکل سرامیکها، مربع، مستطیل، شش گوش، هشت گوش و مانند اینها است.

۷-۲-۱۳-۲ کاشی لعابی

کاشی لعابی نوعی سرامیک نازک است که روی آن با لعاب شیشه‌ای پوشانده شده و در رنگهای متنوع به صورت ساده و گلدار تولید می‌شود. کاشی لعابی اغلب برای پوشش بدنه آشپزخانه، حمام، دستشویی، رختشویخانه و مانند اینها به مصرف می‌رسد. همچنین نوعی از آن که به نام کاشی کفی مشهور است، برای کفپوش این فضاها به کار می‌رود. ضخامت کاشی لعابی بسته به نوع استفاده از آن متفاوت بوده و از 4 تا 12 میلیمتر تغییر می‌کند. ابعاد کاشیها نیز از 75 تا 300 میلیمتر متغیر است. شکل کاشیهای لعابی معمولاً مربع یا مستطیل می‌باشد.

۸-۲-۱۳-۲ مواد پلاستیکی

از مواد پلاستیکی کفپوشها، دیوارپوشها و سقف‌پوشهای متنوع ساخته می‌شود که عمده‌ترین آنها به این شرح است:

الف:  موزائیک پلاستیکی

       این کفپوش مانند موزائیک است، با این تفاوت که به جای خمیر سیمان از خمیر رزین اپوکسی برای چسباندن خرده سنگهای آن استفاده شده است. خمیر رزین، مخلوطی از رزین اپوکسی آبکی با پرکننده‌های بی‌اثر (شیمیایی) و مواد رنگی است. معمولاً 100 کیلوگرم رزین با 50 کیلوگرم گرد سیلیکات کلسیم و 25/2 کیلوگرم دی اکسید تیتانیوم و 75/0 کیلوگرم رنگینه[9] معدنی را مخلوط کرده و 10 کیلوگرم ماده افزودنی برای سخت کردن و عمل آمدن[10] از نوع آلیفاتیک پلی‌مین[11] به آن می‌افزایند. این مقدار خمیر رزین اپوکسی، برای چسباندن 450 کیلوگرم خرده مرمر کافیست. پس از اینکه نوارهای فلزی تقسیم‌بندی کف را روی آستر کف‌سازی به کمک چسب اپوکسی نصب کردند، مخلوط خمیر و خرده مرمر را به ضخامت حدود 6 میلیمتر روی کف پهن می‌کنند. پس از 1 تا 2 روز، مخلوط سفت و سخت شده و می‌توان آن را سائید. این مخلوط را باید کم‌کم ساخت، زیرا در دمای 24 درجه پس از 1 تا 5/1 ساعت، عمر مفید[12] آن تمام می‌شود.

       این کفسازی را روی مصالح مختلف از قبیل چوب، بتن و موزائیک کهنه، می‌توان اجرا کرد. به جای خرده‌سنگ در بعضی انواع کفپوش می‌توان از تکه‌های وینیل در رنگهای متنوع استفاده کرد.

ب:   روکش پلاستیکی

       مشابه آنچه در بند قبل گفته شد، رزینهای اپوکسی برای روکش کف نیز به مصرف می‌رسد. در روکش پلاستیکی، رزین آبکی به همراه رنگینه و ماده سخت کننده مخلوط شده و به ضخامت 6 تا 12 میلیمتر روی سطح بتنی یا چوبی یا موزائیک کهنه پخش می‌شود. این مواد ممکن است ماله‌کشی و صاف شده یا به صورت چین‌دار رها شوند.

ج:    کاشی وینیلی یا وینیل تایل[13]

       کاشی وینیلی از یک لایه وینیل، که به آستری خم‌شو چسبیده است، تشکیل شده و به شکل مربع یا مربع مستطیلهایی به ابعاد 150 تا 250 میلیمتر یا به صورت نوارهایی به ابعاد 25× 900 میلیمتر یا توپهایی (رول)[14] به عرض 500 تا 1500 میلیمتر و به ضخامت 2 تا 3 میلیمتر ساخته شده و در رنگها و طرحهای متنوع به بازار عرضه می‌گردد. وینیل تایل در برابر چربیها و روغنها و بسیاری از اسیدها و قلیاها و مشتقات نفتی، به خوبی پایداری می‌کند. با افزودن مواد فلزی به کاشی وینیلی، کاشی هادی الکتریسته[15]، که ضد جرقه است، تولید می‌شود که برای مصرف در اطاقهای عمل بیمارستانها و فضاهای وابسته به آنها مناسب است.

د:     کاشی وینیلی آزبستی[16]

       وینیل تایل آزبستی از رزین وینیلی ترموپلاستیک، مواد روان کننده و پایدار کننده به همراه رنگینه و مواد پر کننده آزبستی ساخته می‌شود. این مواد به حالت گرم مخلوط شده و به صورت ورقه‌هایی به ضخامت 5/1 تا 3 میلیمتر زیر فشار پرس شکل داده می‌شود. تایلهای مربع به ابعاد از 200 تا 250 میلیمتر، نوارهای به طول 450 و به عرض 25 تا 50 میلیمتر از ورقه‌های مزبور بریده می‌شوند. تایلهای آزبستی نیز مانند وینیل تایل ساده، در رنگها و طرحهای مختلف تولید می‌شوند.

هـ:   کفپوش وینیلی فوم‌دار[17]

       کفپوش وینیلی فوم‌دار از یک لایه آستر از نوع اسفنج وینیلی به همراه یک لایه پارچه از گلاس‌فایبر[18] ریزبافت (به منظور تأمین پایداری و تاب آن) تشکیل شده، بر روی آن یک لایه پلاستیک وینیلی نقشدار و در سطح رویی آن لایه‌ای از وینیل شفاف به کار رفته است. این لایه‌ها به کمک گرما به یکدیگر چسبانده شده و ضخامت آنها در مجموع حدود 4 میلیمتر می‌باشد. این کفپوش نرم و خم‌شو است و به شکل توپهایی به عرض 1300 تا 1800 میلیمتر تولید می‌شود. این کفپوش را نباید با حلالهای قوی تمیز کرد و از زدن واکس و لاک و شلاک بر روی آن باید خودداری نمود.

و:     دیوارپوشهای پلاستیکی

       این دیوارپوشها از مواد گوناگون پلاستیکی ساخته می‌شوند. کاشیهای دیواری مربع شکل به ابعاد از 100 تا 250 میلیمتر از رزینهای پلی‌استایرین و فرم‌آلدئید اوره در رنگهای متنوع تولید می‌شوند. پنلهای دیواری[19] پلاستیکی با قطعات اتصال مربوطه نیز در طرحها و رنگهای گوناگون ساخته می‌شوند. بافته‌ها و ورقه‌های نازک[20] وینیلی نیز همانند کاغذ دیواری تولید و بر روی دیوارها نصب می‌شوند. پنلها و تایلهای آکوستیکی ساخته شده از مواد پلاستیکی در سقف کاذب به کار می‌روند. برخی از پنلها و تایلهای پلاستیکی با تار شیشه تقویت می‌شوند. پنلهای با طرح چوب و سنگ و آجر برای مصرف در داخل ساختمان یا نمای خارجی ساختمان مناسب هستند.

۹-۲-۱۳-۲ کفپوشهای لاستیکی

کفپوشهای لاستیکی معمولاً از لاستیک مصنوعی که خطر اکسیده شدن آنها کمتر از لاستیک طبیعی است ساخته می‌شوند. برای ساختن کفپوش، نخست لاستیک آبکی را با مواد روان کننده و رنگهای مختلف مخلوط کرده و سپس زیر فشار به صورت ورقه‌هایی به ضخامت 2 تا 5/4 میلیمتر شکل می‌دهند. تایلهای لاستیکی را به شکل مربع یا مربع مستطیلهایی به ابعاد از 150 تا 900 میلیمتر می‌برند. کفپوش لاستیکی، نرم و انعطافپذیر و نسبتاً جاذب صوت است، به همین دلیل این کفپوش برای طبقات بالای همکف مناسب‌تر است. فرش لاستیکی به صورت نوار و باریکه نیز تولید و به بازار عرضه می‌شود.

۱۰-۲-۱۳-۲ پوششهای چوبی

از گذشته‌های دور در مناطقی که چوب مرغوب و فراوان در دسترس بوده، قسمتهای مختلف ساختمانها از جمله کف، بدنه و سقف آنها را با چوب می‌پوشانده‌اند.

امروزه نیز پوششهای چوبی به اشکال و شیوه‌های گوناگون متداول است. در پوششهای چوبی از نرم‌چوبها و سخت‌چوبها در رنگها و نقشهای متفاوت استفاده می‌شود.

پوششهای چوبی دارای انواعی به این شرح هستند:

الف:  کفپوش الواری[21]

       کفپوش الواری به صورت تخته‌های بلند به عرض 80 تا 250 میلیمتر و به ضخامت حدود 20 تا 40 میلیمتر بسته به نوع استفاده ساخته شده، اتصال آنها از پهلو و انتها با کام و زبانه است و با میخهای آهنی یا چوبی به زیرسازی، نصب و محکم می‌شوند.

ب:   کفپوش نواری[22]

       کفپوش نواری مانند کفپوش الواری است، ولی تخته‌ها کوچکتر شده و به شکل نوارهای باریکی درآمده‌اند. پهنای تخته‌ها معمولاً 75، 100 و 150 میلیمتر است و ضخامت آنها از 10 تا 40 میلیمتر تغییر می‌کند. نرم‌چوبها از گونه‌های کاج و سخت‌چوبها از نوع بلوط غان، راش و افرا انتخاب می‌شوند. این کفپوشها به لحاظ مرغوبیت، دوام و پایداری در برابر سایش، درجه‌بندی و استاندارد شده‌اند.

ج:    پارکت[23]

       کفپوش پارکت معمولاً از تکه‌های سخت‌چوب از گونه‌های مختلف در اندازه‌های متفاوت و نقشهای گوناگون مانند شطرنجی، جناغی و حصیری ساخته می‌شود. ضخامت تکه‌چوبها معمولاً از 6 تا 18، درازای آنها از 75 تا 450 و پهنای آنها از 20 تا 56 میلیمتر است و در کارخانه آماده می‌شوند. اتصال تکه‌ها بر روی زیرسازی کف، توسط درودگر با میخ سرگم یا ماستیک در محل انجام می‌شود.

د:     بلوک چوبی[24]

       بلوک چوبی نوعی پارکت ضخیم بوده و در ابعاد مختلف ساخته می‌شود. معمول‌ترین اندازه آن 90× 50× 50 میلیمتر است و به کمک آسفالت ماستیک بر روی کفسازی فرش می‌شود.

هـ:   کفپوشهای چوب‌پنبه‌ای

       از چوب‌پنبه دو نوع کفپوش ساخته می‌شود: لینولیومی[25] و کاشی چوب‌پنبه‌ای.[26]

       ـ لینولیوم

       این محصول حدود یکصد سال پیش در انگلستان اختراع شد و سالهای متمادی تنها ماده کفپوش مصنوعی در دسترس بود. در کفپوش لینولیوم روغن بزرک به عنوان ماده چسباننده مصرف می‌شود. روغن را به همراه گرما و به کمک هوا اکسیده می‌کنند تا به صورت خمیر سفتی که تا اندازه‌ای شبیه لاستیک است درآید، به این خمیر گرد چوب‌پنبه، رزین و گرد چوب و رنگدانه می‌افزایند و مخلوط حاصله را بر روی کرباسی، پهن نموده و به شکل ورقه‌هایی به ضخامتهای 2 تا 6 میلیمتر در می‌آورند. از این ورقه‌ها توپهایی به عرض 1800 و کاشیهای مربعی به اضلاع 200 تا 300 میلیمتر می‌برند. لینولیوم در دو نوع یکرنگ ساده و زینتی نقشدار ساخته می‌شود.

       ـ کاشی چوب‌پنبه‌ای

       کاشی چوب‌پنبه‌ای از اختلاط تراشه‌ها و خرده‌های چوب‌پنبه با رزین و فشردن مخلوط خمیری در قالب ساخته می‌شود. برای گیرش رزین، کاشیها را می‌پزند. ضخامت کاشیها 5/4 تا 8 میلیمتر و اضلاع کاشیهای مربعی 150 تا 300 میلیمتر و اندازه کاشیهای مستطیل 300× 150 و 600× 300 میلیمتر است.

و:     دیوارپوشها و سقف‌پوشهای چوبی

       در پوشش بدنه و سقف، هم از تخته‌هایی به ضخامت 25 تا 50 میلیمتر استفاده می‌شود و هم از تخته لایی و فیبر. در حالت اول از چوب گونه‌های مختلف از قبیل کاج، سرو، صنوبر، زبان گنجشک، راش و ماهاگانی استفاده می‌شود. پهنای تخته‌ها از 50 تا 300 و درازای آنها از 1 تا 3 متر است. سطح تخته‌ها ممکن است به صورت خشن، صاف یا ابزار خورده باشد. اتصال تخته‌ها با کام و زبانه انجام می‌شود. تخته‌ها در کارخانه خشک شده و ممکن است به صورت چشمه پر و لاک‌زده به بازار عرضه شوند.

       پوشش سقف و بدنه با تخته چندلا از انواع نرم‌چوب‌هایی مانند صنوبر، کاج و سرو یا سخت‌چوب‌هایی چون گردو، غان، راش، زبان گنجشک، بلوط، ماهاگانی و ساج بر روی زیرسازی انجام می‌شود. ضخامت تخته چندلا از 6 تا 20 میلیمتر، عرض پنلها 2/1 متر و طول آنها از 1/2 تا 3 متر می‌باشد. اتصال تخته‌ها ممکن است با کام و زبانه انجام شود یا به صورت ساده پهلوی یکدیگر قرار گرفته و روی درزها با روکوب چوبی پوشانده شود.

       پوشش بدنه با تخته فیبری به ضخامت 12 میلیمتر نیز همانند تخته چندلا انجام می‌شود. سقف‌پوشهای با تخته فیبری ممکن است به شکل تایلها، نوارها یا پنلهایی مستقیماً زیر سقف اصلی، نصب، یا به شکل سقف کاذب آویخته اجرا شوند.

۱۱-۲-۱۳-۲ مواد نساجی

مواد نساجی اغلب در کفپوشها و بعضی اوقات در دیوارپوشها به مصرف می‌رسند. کفپوشها یا دیوارپوشهای نساجی فرآورده‌هایی هستند که در ساخت آنها از مواد نساجی بهره‌گیری شده باشد. در گذشته مواد مصرفی در کفپوشهای نساجی منحصر به الیاف طبیعی مانند پنبه، کنف و پشم بود، ولی امروزه الیاف مصنوعی جانشین تمام یا قسمتی از آنها شده است. پیدایش ماشینهای ساخت موکت و فرش ماشینی و گسترش تولید الیاف مصنوعی مناسب، باعث افزایش تولید و تعمیم این کفپوشها در ساختمانهای مسکونی، عمومی و تجاری شده است. متداول‌ترین الیافی که امروزه در کفپوشهای نساجی به کار می‌روند، عبارتند از: نایلون، اکریلیک، مواد اکریلیک، پلی‌پروپایلین (اولفین)، پلی‌استر و پشم. نزدیک به 80% از تولیدات کفپوشهای نساجی را مواد مصنوعی تشکیل می‌دهند.

به طور کلی کفپوشهای نساجی به دو گروه اصلی پرزدار و بدون پرز تقسیم می‌شوند. کفپوش بدون پرز. متشکل از رویه‌ای است که بافته شده و به صورت زمینه عمل می‌کند. کفپوش پرزدار، دارای رویه بافته شده‌ای است که از یک لایه نخ و یا الیافی که از کف بیرون آمده‌اند، درست شده است. پرزها ممکن است به صورت حلقه‌ای یا بریده باشند. بسته به طرح، پرزها می‌توانند کوتاه و بلند یا یکنواخت، یکرنگ یا در چند رنگ باشند. ماشینهای ساخت کفپوش ممکن است به صورت بافندگی و کشبافی کار کنند یا پرزها را روی زمینه یا درون زمینه‌ای که از قبل آماده شده است، قرار دهند. این عمل به روشهای مختلف صورت می‌گیرد که از جمله آنها گره‌زنی، چسب‌زنی، سوزنکاری و بخیه‌زنی است.

در روی ماشینها دسته‌هایی از پرز در یک مرحله بر روی زمینه قرار می‌گیرند. در نوعی روش ساخت، دو کفپوش به صورت روبه‌رو و با هم ساخته شده، سپس پرز مشترک آنها به وسیله تیغه‌ای از وسط بریده و دو لایه از هم جدا می‌شوند.

زمینه‌ها انواع مختلفی دارند که از جمله آنها زمینه بافته شده، کشباف، بدون بافت، نمدی آهاردار، روکش‌دار (از مواد لاستیکی یا پلاستیکی)، غیر نساجی (پلاستیکی یا لاستیکی) را می‌توان نام برد. در بعضی مواقع برای تقویت زمینه، پارچه‌ای اضافی را در روی آن نصب می‌کنند، زمینه را می‌توان با روشهای مکانیکی یا شیمیایی از یک لایه فوم پلیمری یکنواخت پوشاند. پس از ساخت کفپوش، با پخش مواد تکمیلی در پشت آن، به اندازه‌ای که در زمینه نفوذ کند ولی به قشر رویی نرسد، زمینه را تا حدودی تقویت کرده و پرزها را درون زمینه، تثبیت و تحکیم می‌نمایند.

۱۲-۲-۱۳-۲ کفپوشهای قیری

مصرف قیر در کفپوش دو گونه است: یکی به شکل آسفالت ماستیک[27] و دیگری کاشی آسفالتی یا آسفالت تایل[28].

الف:  آسفالت ماستیک

       آسفالت ماستیک از اختلاط امولسیون، قیر، سیمان پرتلند، ماسه و شن ریز یا سنگ شکسته به دست می‌آید. این مواد را مخلوط می‌کنند تا به صورت خمیری درآید، سپس آن را روی کف، پهن کرده و صاف و متراکم و ماله‌کشی می‌کنند تا ضخامت آن به 12 میلیمتر برسد.

       امولسیون معمولاً از نوع رسی است. آسفالت ماستیک نرم و چسبنده است، ولی در اثر گرما جریان پیدا نمی‌کند و آتش نمی‌گیرد و سمی نیست. معمولاً اختلاط به نسبت 50 کیلوگرم سیمان با 60 لیتر امولسیون قیر و 70 لیتر ماسه تمیز تیزگوشه، 140 لیتر شن ریزدانه سخت و تمیز انجام می‌شود. آسفالت ماستیک را می‌توان روی زیرسازی چوبی، بتنی و فولادی اجرا کرد. در هر حال اندود قیری روی زیرسازی، ضروری است. آسفالت ماستیک را می‌توان با قالب‌گیری به صورت قطعات پیش‌ساخته درآورد و با چسب قیری روی زیرسازی نصب کرد[29].

ب:   کاشی آسفالتی

       کاشی آسفالتی یا آسفالت تایل ترکیب شده است از فیبر آزبستی، آمیخته‌ای از چسبنده‌های قیری ویژه مواد رنگی. گاهی اوقات پلی‌استایرین نیز به منظور افزایش تاب به آن اضافه می‌شود. این مواد را در ماشین مخلوط کرده و در مرحله بعدی به شکل ورقه‌هایی به ضخامت 3 تا 5 میلیمتر زیر فشار شکل می‌دهند. سپس صفحات را بریده و به صورت مربعهایی با اضلاع 200 تا 300 میلیمتر یا مستطیلهایی به ابعاد 450 ×600 میلیمتر با نوارهایی به عرض 25 یا 50 میلیمتر و به طول 450 میلیمتر در می‌آورند[30]. این محصول در طرحها و نقشها و رنگهای گوناگون ساخته شده و می‌توان آن را بر روی زیرسازی چوبی، آسفالت ماستیک یا بتن با چسب قیری نصب کرد. در هر حال سطح زیرین باید صاف و تمیز باشد، زیرا در غیر این صورت کاشیهای آسفالتی ترک می‌خورد. این کفپوش در برابر آب پایدار است، ولی اسیدهای آلی و حلالهای نفتی آن را خراب می‌کنند. از این رو نمی‌توان در ساختمانهای صنعتی از آن استفاده کرد.

۱۳-۲-۱۳-۲ آجر ماسه‌آهکی

ترکیب و ویژگیهای آجر ماسه‌آهکی در بند 2-2 آمده است. این آجر برای پوشش کف کارخانه‌ها، پیاده‌روها، خیابانها، محوطه‌سازی و پارک‌سازی مناسب است. پایداری این آجر در برابر یخزدگی و سایش مناسب است.

۱۴-۲-۱۳-۲ فلزات

فلزات به دو صورت آهنی و غیر آهنی در پوشش دیوارها، سقفها و بعضاً کفها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

الف:  فولاد

       ورق فولادی نازک که لعاب پرسلینی روی آن پخته شده و در رنگهای متنوع به شکل کاشی مربع به ابعاد 100 تا 150 میلیمتر و مستطیلهایی به اندازه 150× 75 میلیمتر به انضمام کلاهک، قرنیز، نبشیهای آهنی برای نصب، در کارگاه تولید می‌شود. پوشش سقف و بدنه و کف سردخانه‌ها و بعضی از قسمتهای کارخانه‌ها را نیز ممکن است با پنلهای فولادی زنگ‌نزن بپوشانند. از ورق فولاد گالوانیزه نیز برای پوشش ساختمانهای صنعتی استفاده می‌شود.

 

ب:   فلزات غیر آهنی

       آلومینیوم، مس، برنج، برنز و روی نیز همانند فولاد در پوشش قسمتهای مختلف ساختمان مصرف می‌شوند. کاشیهای مسی به صورت جلادار، کاشیهای آلومینیومی با لعاب پخته شده یا آنودایز و کاشیهای روی با پوشش کروم تولید می‌شوند.

۱۵-۲-۱۳-۲ تخته گچی[31]

تخته گچی متشکل از سه لایه است، مغز آن گچ معمولی به ضخامت حدود 10 میلیمتر و بیشتر است که به وسیله تار شیشه، خمیر کاغذ[32] و مانند اینها، مسلح، با افزودن مواد کف‌زا، سبک و با ماده افزودنی تندگیر کننده‌ای، زودگیر شده و قدری ماده افزودنی خمیری کننده نیز به آن افزوده‌اند تا از ترک خوردن آن جلوگیری شود. طرفین گچ با کاغذ کرافت پوشانده شده که علاوه بر پوشش، خاصیت مسلح کردن را به تخته گچی می‌دهد. تخته گچی در برابر آتش مقاوم است. مورد مصرف آن برای پوشش دیوار و سقف است. همچنین در سقف کاذب آویخته می‌توان از آن استفاده کرد. کاغذ روی تخته گچی ممکن است از نوع تزئینی انتخاب شود که پس از نصب نیاز به رنگ‌آمیزی ندارد. بعضی انواع تخته گچی، آکوستیک هستند، در تولید این محصول در کارخانه ابتدا یک نوار پهن کاغذ کرافت روی غلتکهایی که به طور پیوسته در حال چرخش هستند، قرار داده می‌شود، خمیر گچ به همراه مواد افزودنی در مخلوط‌کن آماده شده و توسط قیفی از بالا بر روی نوار کاغذی در حال حرکت می‌ریزد، این خمیر پس از یکنواخت شدن ضخامت و صاف شدن به وسیله ورقه کاغذ دیگری پوشانده شده و لبه‌های کاغذ زیری و رویی با چسب مخصوص به یکدیگر چسبانده می‌شود.

تخته‌های گچی معمولاً به عرض 20/1 متر، ضخامت 10، 12، 16 و 25 میلیمتر و طول دلخواه (معمولاً از 20/1 تا 5 متر) تولید و به طور اتوماتیک بریده می‌شوند.

۱۶-۲-۱۳-۲ کاغذ دیواری

کاغذ دیواری به عنوان یکی از مصالح تزئینی داخلی ساختمان از مدتها قبل مورد استفاده بوده است و هم اکنون نیز در بسیاری از موارد به مصرف می‌رسد. کاغذ دیواری علاوه بر طرحهای سنتی در طرحهای چوب، پارچه، سنگ، آجر و نقشهای دیوار نما نیز تهیه می‌شود. بسیاری از کاغذ دیواریها با یک لایه چسب آغشته می‌شوند و آماده برای نصب هستند، کافی است قبل از چسباندن کاغذها را خیس کنند. کاغذ دیواری با کیفیتهای گوناگون در درجه‌های مختلف تولید می‌شود و بعضی انواع آن قابل تمیز کردن است، کاغذ دیواری در توپهایی به عرض 500 تا 900 میلیمتر و به سطح حدود 20/3 متر مربع تولید می‌شود.

یادآوری: برای مصالح پوشش با انواع اندودهای سیمانی، گچی و آهکی به فصول مربوطه مراجعه شود.

 

[1]. Emery

[2]. Trap

[3]. Alumina

[4]. Silicon Carbide

[5] . این رنگها همان رنگهای مناسب برای ساختن سیمان رنگی هستند.

[6]. Terrazo

[7]. Cement Tile

[8]. Ceramic Mosaic

[9]. Pigment

[10]. Hardening and Curing Agent

[11]. Aliphatic Polymine

[12]. Pot Life

[13]. Vinyl Tile

[14]. Roll

[15]. Conductive Tile

[16]. Vinyl Asbestos Tile

[17]. Vinyl Cushioned Flooring

[18]. Glass Fiber Fabric

[19]. Wall Panels

[20]. Film

[21]. Plank

[22]. Strip Flooring

[23]. Parquet Flooring

[24]. Block Flooring

[25]. Linoleum

[26]. Cork Tile

[27]. Asphalt Mastic

[28]. Asphalt Tile

[29] . ماستیک آسفالتی گرم (Mastic Asphalt) نیز با قیر خالص و به کمک گرما تهیه شده و در راهسازی و محوطه‌سازی مصرف می‌شود.

[30] . آجر آسفالتی به ضخامت 20 تا 50 میلیمتر را نیز به روش گرم تهیه کرده و در فرش پیاده‌رو به مصرف می‌رسانند.

[31]. Wall Board

[32]. Pulp