۲۱-۲-۱-۱ رابطه معماری و پدافند غیرعامل

 رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل در طراحی معماری به عنوان یک روش و ابزار قدرت دفاعی را بالا می برد و بنابراین رعایت آن الزامی است. اثرات موج انفجار ناشی از بمباران هوایی نه تنها باید در برنامه ریزی کلان و طراحی مجتمع های زیستی (ساختگاه، ساختمان ها و محوطه)، منظور گردد، بلکه باید در جزئیترین حوزه مهندسی مانند جزئیات اجرایی و انتخاب جنس مصالح ساختمان مانند روابط اجزا و اجزای نما نیز به صورت همه جانبه و متعادل بررسی شده و مورد ملاحظه قرار گیرد تا مجموعه پایدار و مقاوم در شرایط بحران حاصل گردد. برای ارائه طرح مایه۱ (مفهوم ذهنی به صورت طرح اولیه) باید ملاحظات پدافند (دفاع) غیرعامل را در طراحی مجتمع های زیستی (مسکونی و غیرمسکونی) در نظر گرفت.

۲۱-۲-۲ ملاحظات طراحی محوطه

 طراحی محوطه بر اساس اصول پدافند غیرعامل، هدایت سریع و مطمئن افراد به پناهگاه های داخل و خارج ساختمان و اتخاذ تمهیداتی جهت کاهش خطرات ناشی از ریزش آوار بر سر افراد خارج از ساختمان، تسهیل اقدامات امداد و نجات برای کاهش خطرپذیری ساختمان ها می باشد. بدین منظور بر اساس ارزیابی جامع از خطرات و تهدیدات غیرطبیعی ضروری است که طراحی محوطه در جهت کاهش خطرپذیری و آسیب پذیری، انجام گیرد. این بخش جنبه های مختلف طراحی محوطه را مشخص می کند و برخی از ویژگی های خاصی را که اعمال آنها جهت امنیت و حفاظت انسان در برابر تهدیدات ضروری است را ارائه می دهد.

۲۱-۲-۲-۱ جانمایی ساختمان

۲۱-۲-۲-۱-۱: در مجتمع های مسکونی و ساختمان های مسکونی گروه ۲ و ۳، ضروری است از تمرکز افراد، سرمایه ها و فعالیت ها در یک محدوده فضایی و کالبدی خودداری گردد.

۲۱-۲-۲-۱-۲: به منظور کاهش خطر ریزش آوار در مسیر امدادرسانی، پهنای مسیرهای دسترسی به ساختمان (معبر) می بایستی حداقل برابر1/3  ارتفاع ساختمان باشد.

۲۱-۲-۲-۲ فضاهای باز

۲۱-۲-۲-۲-۱ : لبه های تیز و گوشه دار از فرم کلیه عناصر مبلمان شهری و داخل ساختمان می بایست حذف شده و از فرمهای نرم و گردگوشه استفاده شود. بدین منظور زاویه لبه ها (توده ساختمان، جوی آب، آبنما، سکو، گلدان، حفاظ میله ای یا عناصر و تجهیزات نوک تیز) تا حدود ارتفاع سه متر از کف محل استقرار، نباید راست گوشه باشد.

۲۱-۲-۲-۲-۲ : در مجتمع های مسکونی و ساختمان های مسکونی گروه ۲، محل مناسبی در محوطه برای فرود بالگرد در شرایط اضطراری به منظور امدادرسانی لحاظ گردد.

۲۱-۲-۲-۲-۳ : محوطه فضای باز در مجتمع های مسکونی و ساختمان های مسکونی گروه ۲ و ۳ و ۴، می بایست دارای وسعت و امکانات فضایی کافی برای شرایط اضطراری مانند انجام فوریت های پزشکی، فضا برای جمع آوری فوت شدگان احتمالی و استقرار مجروحان باشد.

۲۱-۲-۲-۳ ورودی ها

۲۱-۲-۲-۳-۱ : ساختمان های مسکونی گروه ۲ و ۳، باید حداقل دارای دو ورودی و دو خروجی باشد که در شرایط عادی یکی از آنها فعال باشد و در مواقع بحرانی جهت خروجی اضطراری استفاده گردد.

۲۱-۲-۲-۳-۲ : ابعاد ورودی های اضطراری برای شهرک های مسکونی و صنعتی و ساختمان های مسکونی گروه ۳، باید متناسب با حجم تردد سواره و پیاده در زمان بحران پیش بینی شود و آن را تسهیل نماید. ابعاد مذکور تابع عرض، تعداد، جهت حرکت، نوع وسایل نقلیه امدادی عبور کننده از این جزء فضا و نیز وسعت مجموعه، میزان خسارات و میزان خودکفایی موردنظر مجموعه از لحاظ امکانات امدادی خواهد بود.

۲۱-۲-۲-۳-۳ : طرح ورودی ها در شهرک های مسکونی و صنعتی و ساختمان های مسکونی گروه ۳، باید به گونه ای باشد که در صورت تخریب کامل، موجب انسداد دسترسی سواره نشود و به سرعت قابل ترمیم باشد.

۲۱-۲-۲-۴-۱: مسیرهای دسترسی باید به نحوی طراحی شوند که علاوه بر به حداقل رساندن تداخل میان حرکت عابرین پیاده و وسایل نقلیه، کارایی را به حداکثر رسانده و حرکت را تسهیل نمایند.

۲۱-۲-۲-۴-۲: طراحی لبه ها و عناصر درون محوطه باید به گونه ای باشد که مسیریابی هنگام حرکت اضطراری افراد تسهیل شود.

۲۱-۲-۲-۴-۳: تحت هیچ شرایطی ریزش آوار نباید موجب انسداد کامل مسیرهای دسترسی شود.

 این محدوده تابع نسبت ارتفاع توده ساختمانی به فضای باز بین آن است.

۲۱-۲-۲-۴-۴: در امتداد مسیرهای سواره و پیاده بایستی یک ردیف فضای سبز به عنوان جانپناه جهت افزایش قابلیت جذب موج انفجار ایجاد شود.

۲۱-۲-۲-۴-۵: در طراحی شبکه مسیرهای سوارهرو داخل مجموعه های گروه ۲ و ۳ و جمعیت بیش از یکصد نفر حداقل یک مسیر دسترسی سواره با عرض زیاد و با پوشش دسترسی سراسری ایجاد شود تا در شرایط پس از وقوع سانحه، در برابر خطر انسداد بر اثر ریزش آوارهای ساختمانی مصون بماند.

۲۱-۲-۲-۴-۶: در طراحی مسیرهای پیاده رو در محوطه و فضای باز باید موانع و عوامل محدود کننده فرار از خطر، حذف شده و حرکت سریع تسهیل شود.

۲۱-۲-۲-۴-۷: کف معابر نباید ناهموار و دارای موانع مزاحم باشد تا در موقع بحران، حرکت سریع (دویدن) و فرار از خطر امکان پذیر باشد.

۲۱-۲-۲-۵ جانپناه ها و دیوارهای محافظ

۲۱-۲-۲-۵-۱: در فضاهای باز بهره گیری از عوارضی مانند تپه ها و فرورفتگی های کوچک و نسبتاً متعدد، ضمن ارتقاء محیط برای تأمین فعالیت های مورد انتظار در شرایط عادی (مانند بازی و نشستن)، به ایجاد لبه های متعدد برای شکل گیری جانپناه های آنی منتهی می گردد.

۲۱-۲-۲-۵-۲: محل استقرار جانپناه ها باید خارج از محدوده ریزش آوارهای ساختمانی تعیین شود.

۲۱-۲-۲-۵-۳: جانپناه هایی با ظرفیت کم و پراکنده در محوطه ایجاد گردد.

۲۱-۲-۲-۵-۴: جانپناه ها در امتداد مسیر تمام دسترسی های داخلی مجموعه ایجاد شوند. لبه فوقانی این جانپناه ها باید دارای برآمدگی هایی از قبیل گلدان ها و باغچه های طولی، زمین های بازی و سطوح سبز و … باشد.

۲۱-۲-۲-۶ طراحی پله و شیب راه در محوطه

۲۱-۲-۲-۶-۱: ابعاد پله در فضای باز برای حفظ ایمنی و راحتی باید به صورت زیر باشد:

 – عرض پله حداقل 1.5 متر باشد.

 – ارتفاع پله حداکثر 17 سانتیمتر باشد.

 – حداقل کف مفید پله 30 سانتی متر باشد.

۲۱-۲-۲-۶-۲: شیب شیب راه نباید بیش از ۵ درصد باشد. عرض شیب راه برای خروج سریع و هم زمان دو نفر کمتر از ۱.۸ متر نباشد.

۲۱-۲-۲-۷: مصالح سطوح کف معابر

۲۱-۲-۲-۷-۱: در مسیرهای حرکتی از ایجاد سطوحی که حرکت بر روی آنها دشوار است (مانند سطوح شن و ماسه خشک و نرم یا سطوح گلی و چسبنده) اجتناب گردد.

۲۱-۲-۲-۷-۲: جنس مصالح جداره جانپناه ها باید مقاوم در برابر انفجار باشد. لبه های قائم بتنی حتی با ارتفاع کم که فقط امکان درازکش را فراهم می کنند از این جمله اند.

۲۱-۲-۲-۷-۳: مصالح کف شیب راه باید از جنس زبر، سخت و آجدار باشد.